Nguyễn Khuyến là một nhà thơ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam, ông đã để lại nhiều tác phẩm hay gây được tiếng vang lớn trong nền thi ca Việt Nam. Bài thơ Chợ Đồng thể hiện sự tinh tế trong việc miêu tả khung cảnh thiên nhiên và tâm trạng con người qua ngôn ngữ giản dị, mộc mạc.
Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh một buổi sáng sớm, khi mặt trời chưa lên cao, bầu trời còn mờ ảo, sương mù bao phủ khắp nơi. Tác giả sử dụng từ ngữ gợi tả như "mờ mờ", "bóng tối" để tạo nên không gian huyền bí, tĩnh lặng của buổi sáng mùa thu. Hình ảnh này khiến người đọc cảm nhận được sự yên bình, thanh thản của vùng nông thôn.
Tiếp theo, tác giả miêu tả cảnh vật xung quanh chợ Đồng, với những chi tiết cụ thể như "cây đa già cỗi", "dòng sông uốn lượn", "con đường đất đỏ". Những hình ảnh này mang đến cho người đọc cảm giác gần gũi, quen thuộc của quê hương. Cảnh vật được miêu tả rất sinh động, giúp người đọc dễ dàng hình dung được khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp của vùng nông thôn.
Trong bức tranh thiên nhiên ấy, con người cũng được khắc họa rõ nét. Người đi chợ Đồng là những người nông dân chất phác, hiền lành. Họ mặc quần áo đơn giản, đội nón lá, tay cầm giỏ đựng rau củ quả. Họ trò chuyện vui vẻ, trao đổi hàng hóa với nhau. Hình ảnh này thể hiện sự gắn bó, đoàn kết của cộng đồng nông dân.
Tuy nhiên, điều đặc biệt nhất trong bài thơ là tâm trạng của tác giả. Nguyễn Khuyến đã gửi gắm nỗi nhớ quê hương, tình yêu tha thiết dành cho mảnh đất nơi mình sinh ra và lớn lên. Ông cảm nhận được sự ấm áp, hạnh phúc của cuộc sống bình dị, giản đơn. Tâm trạng của tác giả được thể hiện qua những câu thơ nhẹ nhàng, sâu lắng, khiến người đọc cảm thấy xúc động.
Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật. Cách gieo vần, nhịp thơ linh hoạt tạo nên âm điệu du dương, nhẹ nhàng, phù hợp với chủ đề của bài thơ. Ngoài ra, tác giả còn sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa,... để tăng thêm sức gợi hình, gợi cảm cho bài thơ.
Nhìn chung, bài thơ Chợ Đồng là một tác phẩm hay, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước của tác giả Nguyễn Khuyến. Bài thơ đã khắc họa thành công khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp của vùng nông thôn và tâm trạng của tác giả trước vẻ đẹp ấy.