Chế Lan Viên và Lê Anh Xuân là hai nhà thơ tiêu biểu của nền văn học Việt Nam hiện đại. Họ đều có những đóng góp to lớn cho nền văn học dân tộc bằng những tác phẩm thấm đẫm tình cảm gia đình và quê hương. Tuy nhiên, cách thể hiện tình cảm ấy của họ lại rất khác nhau, tạo nên những dấu ấn riêng biệt trong từng tác phẩm.
Trong đoạn thơ "Ơi kháng chiến", Chế Lan Viên đã thể hiện nỗi nhớ da diết của người lính đối với mẹ già, vợ con, và quê hương khi xa cách. Hình ảnh "con nhớ anh con, người anh du kích/ chiếc áo nâu anh mặc đêm công đồn/ chiếc áo nâu suốt một đời vá rách đêm cuối cùng anh cởi lại cho con" gợi lên nỗi nhớ nhung, tiếc nuối về quá khứ, về những kỷ niệm đẹp đẽ đã qua. Tác giả sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ, nhân hóa để tạo nên bức tranh tâm trạng sâu sắc, khiến người đọc cảm nhận được nỗi buồn, sự cô đơn của người lính nơi chiến trường. Đồng thời, đoạn thơ cũng thể hiện lòng biết ơn và tình yêu quê hương tha thiết của người lính.
Lê Anh Xuân trong đoạn thơ "Ôi quê hương" lại thể hiện niềm vui sướng, tự hào khi được trở về quê hương sau bao năm xa cách. Hình ảnh "ôi quê hương xanh biếc bóng dừa/ có ngờ đâu hôm nay ta trở lại quê hương ta tất cả vẫn còn đây dù người thân đã ngã xuống đất này" thể hiện niềm hạnh phúc vô bờ bến khi được đoàn tụ với quê hương, với những người thân yêu. Tác giả sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, âm thanh, nhịp điệu để tạo nên không khí sôi nổi, phấn khởi, khiến người đọc cảm nhận được niềm vui sướng, tự hào của người lính khi được trở về quê hương. Đồng thời, đoạn thơ cũng thể hiện tình yêu quê hương mãnh liệt, khát vọng hòa bình và độc lập của người lính.
Tuy cùng chung chủ đề về tình cảm gia đình và quê hương, nhưng hai đoạn thơ lại có những nét tương phản rõ rệt. Trong đoạn thơ của Chế Lan Viên, nỗi nhớ da diết, sự cô đơn, tiếc nuối được thể hiện một cách bi tráng, khắc khoải. Còn trong đoạn thơ của Lê Anh Xuân, niềm vui sướng, tự hào, phấn khởi được thể hiện một cách tươi vui, lạc quan. Sự khác biệt này xuất phát từ hoàn cảnh lịch sử, tâm lý, và cá tính sáng tạo của mỗi tác giả.
Chế Lan Viên sáng tác trong giai đoạn đất nước đang trải qua cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước gian khổ, ác liệt. Ông là một người lính trực tiếp tham gia chiến đấu, chứng kiến những hi sinh, mất mát của đồng bào, đồng đội. Nỗi nhớ quê hương, gia đình của ông vì thế mà càng trở nên da diết, ám ảnh hơn. Ngược lại, Lê Anh Xuân sáng tác trong giai đoạn đất nước đã giành được độc lập, thống nhất. Ông là một người lính đã trở về với quê hương sau bao năm xa cách. Niềm vui sướng, tự hào của ông khi được trở về quê hương, được sống trong hòa bình, độc lập được thể hiện một cách rạng rỡ, tràn đầy sức sống.
Sự khác biệt trong cách thể hiện tình cảm gia đình và quê hương của hai nhà thơ đã tạo nên những giá trị nghệ thuật riêng biệt cho từng tác phẩm. Đoạn thơ của Chế Lan Viên mang đậm chất trữ tình, lãng mạn, thể hiện nỗi buồn, sự cô đơn của người lính nơi chiến trường. Đoạn thơ của Lê Anh Xuân lại mang đậm chất sử thi, hào hùng, thể hiện niềm vui sướng, tự hào của người lính khi được trở về quê hương, được sống trong hòa bình, độc lập. Mỗi tác phẩm đều có những nét đặc sắc riêng, góp phần làm phong phú thêm nền văn học Việt Nam.