Phần viết anh chị hãy viết bài văn thuyết minh về tác phẩm chí làm trai của nguyễn công trứ

Nguyễn Công Trứ là một trong những nhà nho uyên bác, tài hoa suốt đời dâng hiến tài năng cho vua, cho nước nhưng lại không gặp may mắn trong đường hoạn lộ. Ông từng làm quan đến chức Tổng đốc Đông nhưng cũng từng bị giáng chức, đày đọa một cách oan uổng. Tuy vậy, không gì có thể khuất phục được chí hướng, hoài bão của con người "Can trường vị liễu ngưu đầu câu" ấy. Chính vì vậy mà ông đã viết nên những tác phẩm bất hủ, gửi gắm vào đó khí phách hiên ngang, thái độ sống tích cực và triết lý về kẻ sĩ trong xã hội phong kiến. Một trong những tác phẩm tiêu biểu nhất thể hiện quan niệm sống, lí tưởng sống cao đẹp của Nguyễn Công Trứ là "Chí làm trai".

Bài thơ "Chí làm trai" được sáng tác vào năm 1843, khi Nguyễn Công Trứ đã cáo quan về hưu và sống cuộc đời nhàn hạ tại quê nhà. Dù không còn gánh vác trọng trách lớn lao của quốc gia nhưng ông luôn canh cánh trong lòng nỗi niềm trăn trở về vận mệnh đất nước. Từ đó, ông đã viết lên những dòng thơ đầy nhiệt huyết, thể hiện khát khao mãnh liệt được cống hiến tài năng, sức lực cho non sông, đất nước.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Công Trứ khẳng định chí hướng, lí tưởng sống của đấng nam nhi:

"Vòng trời đất dọc ngang ngang dọc
Nợ tang bồng vay trả trả vay
Chí làm trai nam bắc đông tây
Cho phí sức vẫy vùng tỏng bốn bể."

Câu thơ đầu tiên gợi ra một không gian bao la, rộng lớn "vòng trời đất", thể hiện tầm vóc kì vĩ, tráng lệ của đấng nam nhi. Đồng thời, cụm từ "dọc ngang ngang dọc" cũng bộc lộ tư thế hiên ngang, tự do, phóng khoáng khi vùng vẫy trong cõi trời đất mênh mông. Đối với Nguyễn Công Trứ, kẻ làm trai phải mang trọng trách gánh vác xã tắc, deb lại nợ tang bồng. Đó là món nợ mà mỗi trang nam nhi phải trả xong bằng việc đem tài năng, sức lực để cứu nước giúp đời. Ý niệm về nợ tang bồng đã được ông nhắc đến trong nhiều sáng tác khác như "Non sông đã chết, sống thêm nhục":

"Há để cứt tiêu ngàn năm nữa
Quốc gia đâu thân ta hay sao?"

Với Nguyễn Công Trứ, một đời nam nhi không thể sống tầm thường, nhỏ bé mà phải tung hoành khắp bốn phương, trải nghiệm hết cái hay, cái đẹp của cuộc đời:

"Chí làm trai nam bắc đông tây
Cho phí sức vẫy vùng tỏng bốn bể."

Nam nhi phải dám dấn thân, xông pha trong mọi lĩnh vực, từ văn hoá, kinh tế đến quân sự, ngoại giao,... Có như vậy mới xứng đáng với danh hiệu nam tử hán đầu đội trời chân đạp đất. Chí làm trai của Nguyễn Công Trứ tuy mang đậm dấu ấn cá nhân nhưng vẫn tuân thủ chặt chẽ quan điểm Nho giáo. Theo đó, kẻ làm trai phải biết gánh vác trọng trách, đem tài năng phò tá triều đình, làm nên sự nghiệp lớn lao để lưu danh sử sách. Đây cũng là lí tưởng mà các bậc hiền nhân xưa luôn theo đuổi, ví như Phạm Ngũ Lão từng cảm thấy hổ thẹn khi chưa vẹn tròn tài đức để "chiêu mộ binh mã, kéo quân đi thẳng thắng tiến kinh đô":

"Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu."

Tiếp nối mạch suy tưởng, ở những câu thơ tiếp theo, Nguyễn Công Trứ tự khẳng định bản thân là người đã hoàn thành xuất sắc bổn phận của một trang nam nhi:

"Luồng đẩu sóng dồn mảy gáy ửng
Đôm đom chớp mắt mấy hồn tan
Hay là hút nước giỡn song xuân
Qua chơi khe yếm ngắm cò lâng."

Ông tự hào vì tài năng và trí tuệ của mình hơn người, sẵn sàng đương đầu với mọi thử thách gian nan để khẳng định bản lĩnh nam nhi. Bằng lối nói khoa trương, phóng đại, Nguyễn Công Trứ đã mạnh mẽ khẳng định chí khí hùng dũng, kiên cường của đấng nam nhi:

"Đã mang tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông."

Đối với ông, sống là để thực hiện lí tưởng cao cả, để lại tiếng thơm cho muôn đời:

"Trong khoảng trăm năm cần có tớ
Sau này muôn thuở há không ai?"

Hai câu thơ cuối vang lên đầy dứt khoát, thể hiện ý thức sâu sắc về trách nhiệm của kẻ làm trai đối với cuộc đời. Nguyễn Công Trứ quan niệm rằng mỗi con người chỉ được sống một lần duy nhất, vì vậy cần phải sống sao cho thật xứng đáng, để lại tiếng thơm cho muôn đời. Đây cũng là tuyên ngôn đầy nhiệt huyết về lẽ sống của một đấng nam nhi chân chính.

Bằng giọng thơ đĩnh đạc, hào hùng, "Chí làm trai" đã thể hiện quan niệm sống tích cực, tiến bộ của Nguyễn Công Trứ. Qua đó, tác giả nhắn nhủ tới các đấng nam nhi noi gương thế hệ cha ông, không ngừng nỗ lực phấn đấu, rèn luyện để trở thành con người toàn diện, có ích cho xã hội.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, "Chí làm trai" vẫn giữ nguyên vẹn giá trị tốt đẹp ban đầu và để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả. Tác phẩm khơi dậy trong mỗi người khát vọng sống mãnh liệt, thôi thúc họ nỗ lực vươn lên, khẳng định bản thân và đóng góp cho sự phát triển của đất nước.