Câu 1. (0,5 điểm): Nêu quá trình thực dân Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ nhất và cuộc chiến đấu của nhân dân ta? Câu 2. (1,0 điểm): Phân tích được tác động của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của...

câu 1: * Quá trình Pháp xâm lược Bắc Kì lần thứ nhất (1873)

• Nguyên nhân:
• Sau khi chiếm Nam Kì, thực dân Pháp tiếp tục âm mưu mở rộng ra miền Bắc để hoàn thành việc xâm lược Việt Nam. Chúng lợi dụng mâu thuẫn nội bộ triều đình nhà Nguyễn và tình hình rối ren ở Bắc Kì để từng bước can thiệp.
• Diễn biến:
• Năm 1873, Pháp cử Jean Dupuis mang hàng hóa, vũ khí theo đường sông Hồng ra Bắc Kì mà không xin phép triều đình. Triều đình Huế ra lệnh cho Tổng đốc Hà Nội là Nguyễn Tri Phương ngăn chặn.
• Dupuis cố ý gây rối, rồi yêu cầu Pháp can thiệp.
• Tháng 11 năm 1873, Francis Garnier được cử ra Bắc Kì để "giải quyết vụ Dupuis" nhưng thực chất là để đánh chiếm.
• Ngày 20/11/1873, quân Pháp nổ súng đánh chiếm thành Hà Nội, Nguyễn Tri Phương chỉ huy quân dân kháng cự nhưng thành thất thủ, ông bị thương nặng và sau đó tuyệt thực cho đến khi qua đời.

*Cuộc chiến đấu của nhân dân ta

• Sau khi Hà Nội thất thủ, thực dân Pháp tiếp tục tiến quân chiếm thêm các tỉnh khác ở Bắc Kì như Hưng Yên, Hải Dương, Ninh Bình, Nam Định...
• Nhân dân kháng chiến mạnh mẽ:
• Nhiều cuộc khởi nghĩa, phục kích, đánh du kích nổ ra khắp nơi.
• Tiêu biểu là trận đánh do Hoàng Tá Viêm phối hợp với lực lượng của thủ lĩnh Cờ đen Lưu Vĩnh Phúc tổ chức.
• Thắng lợi đáng chú ý:
• Ngày 21/12/1873, quân Cờ đen và nghĩa quân bất ngờ tập kích và giết chết Garnier tại Cầu Giấy (trận Cầu Giấy lần thứ nhất).
• Sau cái chết của Garnier, Pháp buộc phải tạm thời rút lui khỏi Bắc Kì.

* Ý nghĩa

• Cuộc chiến đấu anh dũng của nhân dân Bắc Kì, đặc biệt là chiến thắng Cầu Giấy, đã giáng đòn mạnh vào tham vọng xâm lược của thực dân Pháp, buộc chúng phải thương lượng với triều đình Huế.
• Tuy nhiên, do triều đình nhà Nguyễn yếu kém và nhu nhược, nên sau đó ký Hiệp ước Giáp Tuất (1874), thừa nhận sự cai trị của Pháp ở Nam Kì và mở cửa thêm một số địa điểm ở Bắc Kì cho Pháp buôn bán.

câu 2: * Bối cảnh và mục tiêu của khai thác thuộc địa lần thứ nhất

• Bối cảnh:
• Sau khi chiếm hoàn toàn Việt Nam, thực dân Pháp tiến hành khai thác thuộc địa để thu lợi nhuận phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh tế của Pháp. Cuối thế kỷ XIX, Pháp mở rộng hệ thống đồn điền, khai thác tài nguyên, xây dựng cơ sở hạ tầng để phục vụ cho việc tiêu thụ sản phẩm và thu lợi nhuận.
• Mục tiêu:
• Tăng cường lợi nhuận cho Pháp: Các công ty Pháp đầu tư vào thuộc địa nhằm làm giàu cho chính quốc.
• Phát triển hệ thống thuộc địa: Kinh tế Việt Nam bị biến thành một phần trong hệ thống thuộc địa của Pháp.

* Tác động của khai thác thuộc địa lần thứ nhất

1. Tác động về kinh tế

• Kinh tế Việt Nam bị lệ thuộc vào Pháp:
• Kinh tế Việt Nam chuyển từ nền sản xuất nông nghiệp tự cung tự cấp sang nền sản xuất phục vụ cho lợi ích của thực dân. Những ngành kinh tế chủ yếu như nông nghiệp, công nghiệp chế biến đều phụ thuộc vào yêu cầu của Pháp.
• Nông nghiệp: Thực dân Pháp khuyến khích trồng cây công nghiệp (mía, cao su, cà phê), lấy tài nguyên để xuất khẩu về Pháp.
• Công nghiệp khai khoáng: Nhiều mỏ than, mỏ kim loại, và các khoáng sản khác được khai thác mạnh mẽ để phục vụ nhu cầu công nghiệp hóa của Pháp.
• Xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ khai thác:
• Pháp đầu tư xây dựng các công trình giao thông như đường sắt, cảng biển, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển nguyên liệu và sản phẩm về Pháp. Tuy nhiên, những công trình này chủ yếu phục vụ lợi ích của thực dân mà ít mang lại lợi ích cho nhân dân Việt Nam.
• Tăng cường thuế và bóc lột nông dân:
• Dưới chế độ khai thác, Pháp đã áp dụng một hệ thống thuế nặng nề đối với nông dân Việt Nam. Phần lớn thuế đánh vào ruộng đất, sản phẩm nông nghiệp, và các dịch vụ khiến đời sống của nông dân ngày càng khốn khó.

* Tác động về xã hội

• Công nhân và tầng lớp lao động bị bóc lột:
• Với việc hình thành các đồn điền, nhà máy và các công trình giao thông, tầng lớp công nhân Việt Nam phải làm việc trong điều kiện cực khổ và lương thấp. Họ phải làm việc suốt ngày trong các đồn điền, mỏ và các công xưởng của Pháp.
• Xã hội phân hóa:
• Pháp chia Việt Nam thành các tầng lớp giai cấp rõ rệt, trong đó thực dân Pháp và người Việt giàu có chiếm vị trí thống trị, còn đa số người dân lao động, nông dân và công nhân sống trong cảnh nghèo khổ, bị áp bức, bóc lột.
• Biến đổi xã hội và văn hóa:
• Với chính sách áp đặt, nền văn hóa Pháp bắt đầu du nhập vào Việt Nam, trong khi đó, nền văn hóa dân tộc bị coi thường và bị đe dọa. Hệ thống giáo dục Pháp chỉ phục vụ cho một bộ phận nhỏ người Việt giàu có, phần lớn dân chúng vẫn bị "mù chữ."

* Tác động về chính trị

• Chế độ chính trị áp bức:
• Pháp áp đặt chế độ cai trị theo kiểu thực dân, với những chính sách áp bức và kiểm soát gắt gao. Chính quyền Pháp thiết lập một bộ máy hành chính trực tiếp, tước đoạt quyền lực của các triều đình và quan lại Việt Nam.
• Sự ra đời của phong trào chống thực dân:
• Với những tác động tiêu cực từ chính sách khai thác thuộc địa, phong trào phản kháng chống Pháp dần dần nảy sinh. Những cuộc đấu tranh như Phong trào Cần Vương (1885) hay các cuộc khởi nghĩa của nông dân chống lại sự bốc lột của Pháp bắt đầu nổ ra.

*Kết luận

Khai thác thuộc địa lần thứ nhất đã có tác động sâu rộng đến nền kinh tế, xã hội và chính trị của Việt Nam. Mặc dù Pháp thu được lợi nhuận khổng lồ từ Việt Nam, nhưng người dân Việt Nam phải chịu đựng những điều kiện sống khổ cực, đồng thời tạo ra mầm mống cho các phong trào đấu tranh giành lại độc lập và tự do cho dân tộc.