Nguyễn Thành Long là một cây bút chuyên về truyện ngắn xuất sắc, các tác phẩm nổi tiếng của ông như: Giữa trong xanh (1972), Lý Sơn mùa tỏi (1980). Và đoạn trích "Lặng lẽ Sa Pa" được rút ra từ tập truyện "Giữa trong xanh". Truyện được viết vào một chuyến nhà văn đi công tác lại Lào Cai, ca ngợi những con người sống ở nơi non xanh lặng lẽ đang ngày đêm cống hiến thầm lặng cho Tổ quốc.
Hình ảnh anh thanh niên được khắc họa trong một hoàn cảnh rất đặc biệt. Đó là một anh thanh niên hai mươi bảy tuổi, đang làm vật lí địa cầu, làm việc trên đỉnh núi Yên Sơn cao hơn hai nghìn mét.
Anh xuất hiện trong chốc lát ở giữa khu rừng vắng, chỉ kịp chạy ra chào khách rồi lại vội vàng biến mất trong mây mù. Sự ngắn ngủi đó càng gợi lên trí tò mò muốn khám phá con người anh. Nhân vật này tuy không xuất hiện toàn bộ quá trình truyện nhưng lại là nhân vật mà tác giả dành nhiều tâm huyết nhất. Thông qua cuộc nói chuyện ngắn ngủi với ông họa sĩ già, cô kĩ sư trẻ, bác lái xe, hình ảnh anh thanh niên hiện lên thật cụ thể, đẹp đẽ với cả vẻ đẹp trong tâm hồn lẫn vẻ đẹp ở con người.
Trước tiên anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổ của mình. Trong lời giới thiệu với ông hoạ sỹ già và cô gái, bác lái xe gọi anh là "người cô độc nhất thế gian". Đã mấy năm nay anh "sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m bốn bề chỉ có cỏ cây và mây mù lạnh lẽo". Vậy mà anh rất yêu công việc của mình. Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường, nhỏ bé so với bao người khác. Bởi thế anh ngượng ngùng khi ông hoạ sỹ già phác thảo chân dung mình vào cuốn sổ tay anh thanh niên này thật đáng yêu ở chỗ tuy tha thiết muốn được vẽ, được ghi tên vào cuốn sổ quý của ông khách kì lạ nhưng rồi lại từ chối bởi xem nhẹ mình, cho rằng những hi sinh, đóng góp của mình chẳng có gì to lớn, quan trọng.
Không dừng lại ở đó, anh còn là một người biết tổ chức, sắp xếp cuộc sống một mình khoa học, ngăn nắp. Sống một mình nơi hoang vu, hẻo lánh nhưng cuộc đời tinh thần của anh vẫn đầy đủ, phong phú, gắn bó với bao nhiêu anh em đồng chí khác. Nhà anh lúc nào cũng sạch sẽ, gọn gàng. Anh nuôi gà lấy trứng, trồng hoa lay ơn, thược dược vàng tím đỏ rực rỡ. Anh coi sách là bạn, ngày ngày trò chuyện. Ngoài giờ làm việc, người thanh niên ấy lại vui chơi giải trí, đọc sách, tổ chức cuộc sống gọn gàng, ngăn nắp. Riêng chi tiết anh chế tạo được bằng máy chiếu phim cũng đủ cho thấy anh là người thanh niên vừa cần cù vừa ham học hỏi.
Trong giao tiếp ở anh thanh niên toát lên một phong cách đẹp, một nét đẹp trong cử chỉ, hành động, lời nói khiêm tốn, vui vẻ, chân tình, chu đáo và lịch sự: anh tặng củ tam thất cho vợ bác lái xe bị ốm, tặng hoa và tặng trứng cho cô kỹ sư nông nghiệp và ông họa sĩ già. Anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi thèm người, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt và sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo. Tuy công việc của anh hết sức vất vả, căng thẳng (làm việc trong hoàn cảnh khắc nghiệt, quanh năm suốt tháng, gió tuyết, lạnh lẽo) nhưng anh đã biết tìm cách vượt lên để có cuộc sống tốt đẹp hơn (trồng hoa, nuôi gà, trồng cây thuốc quý...).
Nhân vật anh thanh niên trong "Lặng lẽ Sa Pa" được miêu tả với dáng vẻ nhanh nhẹn, khuôn mặt rạng rỡ tươi cười. Những chi tiết đó đủ để ta thấy được sự lạc quan, tin tưởng vào cuộc sống ở chàng trai trẻ.
Có thể nói, anh thanh niên mang một nét đẹp giản dị, khiêm nhường nhưng cũng thật cao quý. Anh là tấm gương tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong những năm 70 cuối thế kỉ XX, đáng để chúng ta noi theo.
Qua hình ảnh anh thanh niên, ta cảm nhận được một nguồn cảm hứng lãng mạn, trữ tình trước cuộc sống mới và nghệ thuật. Bên cạnh đó, ta còn thấy được một phong cách sống cao đẹp, luôn cống hiến hết mình cho sự nghiệp xây dựng tổ quốc.