Nhà thơ Anh Ngọc tên thật là Nguyễn Đức Ngọc, sinh ngày 25/8/1958 tại Nghệ An. Ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam; hiện công tác tại Tạp chí Văn nghệ Quân đội, là Trưởng Đại diện phía Nam của Tạp chí. Thơ của Anh Ngọc mang đậm hơi thở cuộc sống, giàu chất liệu hiện thực, thấm đẫm chất trữ tình. Trong suốt quá trình hoạt động nghệ thuật, ông đã xuất bản hơn 20 tập sách gồm thơ, văn, truyện ngắn, bút ký,... Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm: Tập thơ "Lời ru vắt qua mây" (2016), tập thơ "Nếu mai kia ta giữp được hòa bình" (2913), tập thơ "Tiếng gà gáy" (2014),... Bài thơ "Cây xấu hổ" là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách thơ của Anh Ngọc. Bài thơ nói về vẻ đẹp tâm hồn của con người Việt Nam, đặc biệt là tình yêu thiên nhiên và lòng dũng cảm trong hoàn cảnh khó khăn.
Ngay từ nhan đề "Cây xấu hổ", độc giả đã cảm nhận được sự tò mò và muốn khám phá về loại cây này. Cây xấu hổ là một loài cây thường mọc thành bụi, thân nhỏ, cành nhánh mảnh dẻ, lá hình bầu dục nhọn hai đầu, màu xanh nhạt, tự cụp lại khi có gió hoặc mưa. Loài cây này thường được trồng làm cảnh bởi vẻ đẹp nhẹ nhàng và ý nghĩa sâu sắc. Tuy nhiên, ít ai biết rằng cây xấu hổ lại ẩn chứa một câu chuyện cảm động về tình mẫu tử thiêng liêng.
Trong bài thơ, Anh Ngọc đã khéo léo miêu tả khung cảnh chiến trường đầy nguy hiểm, khói lửa. Nhưng giữa lúc ấy, vẫn có những khoảnh khắc bình yên, thanh thản. Đó là khi các chiến sĩ dừng chân bên đường, nhìn thấy một lùm cây xấu hổ ven đường. Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh "phút lạ lùng trời đất ở đây" để nhấn mạnh sự kinh ngạc, ngỡ ngàng của các chiến sĩ trước vẻ đẹp của cây xấu hổ. Họ cảm thấy như được đắm chìm vào một thế giới khác, tách biệt khỏi chiến tranh ác liệt.
Hình ảnh cây xấu hổ trở thành nơi trú ẩn an toàn cho các chiến sĩ. Họ đứng bên đường, ngắm nhìn cây xấu hổ và cảm thấy lòng mình rất đỗi êm dịu. Cây xấu hổ như một người bạn tri âm, tri kỷ, giúp họ quên đi những lo toan, vất vả của cuộc sống chiến đấu.
Các chiến sĩ đều nghĩ đến một cái tên chung cho loài cây này, thay vì gọi tên khoa học hay tên địa phương. Họ gọi nó là cây xấu hổ bởi vì nó có khả năng tự hạ thấp thân mình khi có gió hoặc mưa, nhằm tránh bị tổn thương. Hành động này của cây xấu hổ khiến các chiến sĩ cảm thấy đồng cảm và yêu mến nó hơn. Họ nhìn nhau mỉm cười khe khẽ, như thể đang chia sẻ một bí mật thú vị.
Sự gắn bó, gần gũi giữa cây xấu hổ và các chiến sĩ càng được thể hiện rõ nét hơn qua khổ thơ thứ ba. Anh lính trẻ đứng bên đường, hái một bông hoa xấu hổ và cầm trên tay nhìn thật lâu. Bông hoa xấu hổ như đang e lệ, ngại ngùng trước ánh mắt của anh lính. Hoa xấu hổ vốn là loài hoa nhỏ nhắn, màu trắng hoặc hồng tím, có cánh hoa mỏng manh và dễ rụng. Khi có tác động của ngoại lực, như gió hoặc va chạm, cánh hoa sẽ cụp xuống. Điều này khiến hoa xấu hổ trở nên duyên dáng và thu hút hơn.
Ở khổ thơ cuối cùng, cây xấu hổ tiếp tục được miêu tả với vẻ đẹp kiêu sa, lộng lẫy. Hoa nở rộ khắp cành, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Mùi hương của hoa lan tỏa khắp không gian, khiến các chiến sĩ cảm thấy thư thái và sảng khoái. Cây xấu hổ như một nàng thiếu nữ xinh đẹp, e ấp trong chiếc váy trắng tinh khôi, khoe sắc dưới ánh nắng ban mai.
Bài thơ "Cây xấu hổ" của Anh Ngọc đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của con người Việt Nam, đặc biệt là tình yêu thiên nhiên và lòng dũng cảm trong hoàn cảnh khó khăn. Qua việc miêu tả cây xấu hổ, tác giả đã gợi lên những suy ngẫm về cuộc sống, về ý nghĩa của sự sống và cái chết. Cây xấu hổ không chỉ là một loài cây bình thường mà còn là biểu tượng của sự khiêm tốn, e lệ nhưng vẫn giữ được vẻ đẹp riêng.
Về nghệ thuật, bài thơ được viết theo thể thơ tự do, ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống. Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa để làm nổi bật vẻ đẹp của cây xấu hổ và tình cảm của tác giả dành cho nó. Nhịp thơ linh hoạt, phù hợp với nội dung và tâm trạng của tác giả.
Tóm lại, bài thơ "Cây xấu hổ" của Anh Ngọc là một tác phẩm hay, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của con người Việt Nam. Bài thơ đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng thơ ca Việt Nam, đồng thời truyền tải những thông điệp ý nghĩa về cuộc sống, về tình yêu thiên nhiên và lòng dũng cảm.