Phân tích tác dụng của việc lựa chọn điểm nhìn người kể chuyện trong đoạn trích “Về Làng” của Phan Tứ

Văn học luôn coi con người là trung tâm của cuộc sống, là đối tượng phản ánh chủ yếu của văn chương. Và để khắc họa được bức tranh sinh động về con người, mỗi nhà văn đều có những cách riêng biệt. Một trong số đó là lựa chọn điểm nhìn cho tác phẩm của mình. Điểm nhìn trần thuật hay còn gọi là vai kể, là vị trí đứng của người kể chuyện khi kể lại câu chuyện. Vai kể đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải nội dung tác phẩm bởi nó quyết định đến cách nhìn, cách cảm nhận và đánh giá các sự việc, nhân vật trong tác phẩm.
Mỗi tác phẩm có thể lựa chọn một trong hai ngôi kể: ngôi thứ nhất và ngôi thứ ba. Ngôi kể thứ nhất là ngôi kể mà người kể chuyện xưng “tôi”, trực tiếp kể lại những gì đã chứng kiến, trải qua. Ngôi kể thứ ba là ngôi kể mà người kể chuyện giấu mình đi, gọi tên các nhân vật và kể lại câu chuyện.
Với ngôi kể thứ nhất, đặc trưng của nó là người kể chuyện xưng “tôi”. Vì vậy, tất cả những gì được nhìn thấy và nghe thấy phụ thuộc vào cảm nhận của nhân vật tôi. Điều này tạo ra sự gần gũi, chân thực, khiến độc giả cảm thấy như đang cùng chia sẻ những trải nghiệm với nhân vật tôi. Khi nhân vật tôi kể lại câu chuyện, chúng ta có thể cảm nhận sâu sắc tâm tư, tình cảm của nhân vật ấy. Cách kể này rất hiệu quả trong việc tái hiện những kí ức tuổi thơ, những kỉ niệm đẹp đẽ và đáng nhớ của mỗi người.
Trong đoạn trích “Về làng”, Kim Lân đã lựa chọn ngôi kể thứ nhất. Nhân vật ông Hai trở thành người kể chuyện, xưng “tôi”, kể lại những gì đã chứng kiến, trải qua trong những ngày tháng xa quê hương. Nhờ vậy, người đọc có thể hiểu rõ hơn về tâm trạng của ông Hai khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc, những suy nghĩ của ông khi trở về làng, niềm vui mừng khi biết tin làng Chợ Dầu không theo giặc…
Việc lựa chọn ngôi kể thứ nhất đã góp phần thể hiện rõ nét tâm lí của nhân vật ông Hai. Qua những gì đã chứng kiến, trải qua, ông Hai hiện lên với tình yêu làng quê da diết, lòng tự tôn dân tộc sâu sắc. Khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc, ông vô cùng đau khổ, tủi nhục, cảm thấy như chính mình bị xúc phạm. Ông thậm chí còn nghi ngờ về làng mình, tự hỏi liệu những người trong làng có phải là người Việt Nam không. Tình yêu làng của ông Hai càng được bộc lộ sâu sắc khi ông trở về làng. Ông đi khắp nơi, ngắm nghía từng ngóc ngách, từng con đường, từng hàng cây. Ông cảm thấy hạnh phúc khi biết làng Chợ Dầu không theo giặc, nhưng cũng xót xa khi thấy làng mình bị tàn phá.
Bên cạnh ngôi kể thứ nhất, văn bản còn sử dụng ngôi kể thứ ba. Mặc dù người kể chuyện giấu mình đi, nhưng vẫn có thể quan sát và đánh giá mọi nhân vật, mọi sự kiện trong câu chuyện. Nhờ vậy, người đọc có thể nắm bắt được toàn bộ diễn biến của câu chuyện một cách dễ dàng.
Ví dụ, khi ông Hai nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc, người kể chuyện đã miêu tả chi tiết những biểu cảm trên khuôn mặt ông Hai, những lời nói của ông Hai, những suy nghĩ của ông Hai. Từ đó, người đọc có thể cảm nhận được nỗi đau khổ, tủi nhục của ông Hai khi nghe tin làng mình theo giặc.
Khi ông Hai trở về làng, người kể chuyện cũng miêu tả khung cảnh làng quê sau chiến tranh, những người dân làng Chợ Dầu đang hăng hái tham gia sản xuất. Từ đó, người đọc có thể cảm nhận được niềm vui mừng, phấn khởi của ông Hai khi biết làng mình không theo giặc, cũng như tinh thần yêu nước, quyết tâm kháng chiến của người dân làng Chợ Dầu.
Như vậy, việc lựa chọn ngôi kể thứ nhất và ngôi kể thứ ba đã góp phần thể hiện rõ nét tâm lí của nhân vật ông Hai, cũng như chủ đề của tác phẩm.
Tóm lại, việc lựa chọn ngôi kể phù hợp sẽ góp phần làm nổi bật chủ đề và ý nghĩa của tác phẩm. Với ngôi kể thứ nhất, người đọc có thể cảm nhận sâu sắc tâm lí của nhân vật, còn với ngôi kể thứ ba, người đọc có thể nắm bắt được toàn bộ diễn biến của câu chuyện.