Nghị luận văn học Có ý kiến cho rằng: "Viết văn, cũng chừng ấy ký tự, chừng ấy con chữ, mỗi nhà văn sáng tạo ra một thế giới của riêng mình. Thế giới của riêng mình nhưng lại không chỉ cho riêng mình"...

Đăng Khoa

I. Mở bài

• Giới thiệu nhận định: Trích dẫn ý kiến và nêu khái quát vấn đề nghị luận (bản chất của sáng tạo văn học và mối quan hệ giữa nhà văn - tác phẩm - độc giả).
• Nêu vấn đề: Nhận định đã chạm đến một khía cạnh quan trọng của quá trình sáng tạo nghệ thuật, khẳng định tính độc đáo của nhà văn và ý nghĩa lan tỏa của tác phẩm.

II. Thân bài

1. Giải thích ý kiến

• "Viết văn, cũng chừng ấy ký tự, chừng ấy con chữ, mỗi nhà văn sáng tạo ra một thế giới của riêng mình."
• "Chừng ấy ký tự, chừng ấy con chữ": Nhấn mạnh công cụ vật chất, hữu hạn mà mọi nhà văn đều sử dụng (ngôn ngữ, chữ viết). Từ ngữ là chất liệu chung, phổ biến.
• "Mỗi nhà văn sáng tạo ra một thế giới của riêng mình": Khẳng định tính độc đáo, cá biệt, duy nhất của mỗi nhà văn trong quá trình sáng tạo. "Thế giới riêng" ở đây bao gồm:
• Phong cách nghệ thuật: Cách dùng từ, đặt câu, xây dựng hình ảnh, giọng điệu, nhịp điệu... tạo nên dấu ấn riêng.
• Quan niệm về con người, cuộc đời: Cách nhà văn nhìn nhận, lý giải, đánh giá các hiện tượng, số phận, các vấn đề xã hội...
• Thế giới nhân vật, sự kiện: Những con người, tình huống, bối cảnh mà nhà văn kiến tạo trong tác phẩm.
• Tư tưởng, cảm xúc, triết lý: Những suy tư, trăn trở, gửi gắm của nhà văn.
• Liên hệ: Dù cùng viết về chiến tranh, hòa bình, tình yêu, hay thân phận con người, mỗi nhà văn lại có cách thể hiện khác nhau, tạo nên những "thế giới" không trùng lặp. (Ví dụ: Nguyễn Du với "Truyện Kiều", Tố Hữu với thơ ca cách mạng, Nam Cao với "Chí Phèo", "Lão Hạc"...).
• "Thế giới của riêng mình nhưng lại không chỉ cho riêng mình."
• "Không chỉ cho riêng mình": Nhấn mạnh tính xã hội, cộng đồng, phổ quát của tác phẩm văn học.
• Tác phẩm là cầu nối: Tác phẩm văn học, dù xuất phát từ tâm tư, trải nghiệm cá nhân của nhà văn, nhưng khi hoàn thành, nó thoát ly khỏi cá nhân nhà văn để đến với độc giả.
• Giá trị nhân văn, tư tưởng: "Thế giới riêng" ấy chứa đựng những giá trị phổ quát về con người, về cuộc đời, có khả năng chạm đến trái tim, khối óc của nhiều thế hệ độc giả.
• Tính kế thừa và phát triển: Tác phẩm không chỉ phản ánh hiện thực mà còn định hướng, giáo dục, làm giàu thêm tâm hồn con người. Nó tồn tại và có sức sống lâu bền nhờ sự đón nhận của độc giả.
• Sự đồng cảm, sẻ chia: Độc giả tìm thấy mình, tìm thấy tiếng nói chung trong thế giới mà nhà văn kiến tạo. "Thế giới riêng" trở thành "thế giới chung" khi nó khơi gợi sự đồng cảm, thức tỉnh lương tri, thôi thúc hành động.
• Liên hệ: "Truyện Kiều" của Nguyễn Du là thế giới riêng của ông nhưng những vấn đề về thân phận, tình yêu, công lý, cái thiện cái ác vẫn vẹn nguyên giá trị đến ngày nay. "Lão Hạc" của Nam Cao là bi kịch cá nhân nhưng lại đại diện cho thân phận người nông dân nghèo khổ trong xã hội cũ.

2. Luận điểm mở rộng và chứng minh

• Sự thống nhất biện chứng giữa tính cá nhân và tính xã hội trong sáng tạo văn học:
• Tác phẩm là kết tinh của cái tôi cá nhân độc đáo, không thể hòa lẫn.
• Nhưng cái tôi ấy phải hòa vào cái ta chung, phản ánh những vấn đề mang tính thời đại và nhân loại thì tác phẩm mới có sức sống lâu bền và giá trị.
• Ví dụ: Thạch Lam với những trang văn thấm đẫm tình người, mang vẻ đẹp nhẹ nhàng, sâu lắng ("Hai đứa trẻ", "Một truyện viết rồi"). Ông xây dựng thế giới riêng của mình nhưng lại chạm đến những khát vọng, nỗi buồn chung của con người Việt Nam.
• Vai trò của độc giả:
• Độc giả là người tiếp nhận, giải mã, và làm cho "thế giới riêng" của nhà văn trở nên "không chỉ cho riêng mình".
• Mỗi độc giả lại có cách tiếp nhận riêng, làm giàu thêm ý nghĩa cho tác phẩm.
• Tác phẩm chỉ thực sự sống khi nó được độc giả đón nhận, tranh luận, và ghi nhớ.
• Trách nhiệm của người cầm bút:
• Để tạo ra một "thế giới riêng" có giá trị phổ quát, nhà văn cần có tài năng, tâm hồn, vốn sống phong phú và đặc biệt là một tấm lòng nhân ái, tha thiết với con người, cuộc đời.
• Sáng tạo văn học không chỉ là sự giải tỏa cảm xúc cá nhân mà còn là sự dâng hiến cho cuộc đời.

III. Tổng bài

• Khẳng định lại tính đúng đắn và sâu sắc của ý kiến.
• Ý kiến đã khái quát được bản chất của sáng tạo văn học: từ cái riêng mà đến cái chung, từ sự độc đáo của cá nhân mà chạm đến những giá trị phổ quát của nhân loại.
• Liên hệ và rút ra bài học: Văn học là một cây cầu nối những tâm hồn, dù được tạo ra từ những "ký tự, con chữ" hữu hạn, nhưng lại mở ra những "thế giới" vô hạn, có sức lan tỏa vĩnh cửu.

Gợi ý triển khai một đoạn thân bài nhỏ:

Để làm rõ ý "mỗi nhà văn sáng tạo ra một thế giới của riêng mình", bạn có thể viết:

"Thật vậy, dù cùng chung một ngôn ngữ, cùng sử dụng 'chừng ấy ký tự, chừng ấy con chữ' làm chất liệu, nhưng mỗi nhà văn lại có khả năng kiến tạo nên một vũ trụ nghệ thuật riêng biệt, mang đậm dấu ấn cá nhân không thể trộn lẫn. Đó không chỉ là sự khác biệt về cốt truyện hay nhân vật, mà còn nằm ở chiều sâu tư tưởng, phong cách thể hiện và cả những rung cảm thẩm mỹ độc đáo. Chẳng hạn, khi cùng viết về số phận con người trong xã hội cũ, Nam Cao đưa ta vào thế giới đầy nghiệt ngã, bế tắc của những kiếp người nhỏ bé, lầm lũi trong "Chí Phèo", "Lão Hạc", với ngòi bút sắc lạnh, hiện thực đến tàn nhẫn nhưng lại tràn đầy tình thương. Trong khi đó, Thạch Lam lại mở ra những trang văn êm đềm, day dứt, đong đầy hoài niệm và sự trân trọng những vẻ đẹp mong manh, tinh tế của đời sống trong "Hai đứa trẻ" hay "Một truyện viết rồi". Rõ ràng, cùng là sự đồng cảm với thân phận, nhưng cách nhìn, cách cảm và cách viết của mỗi người đã tạo nên những 'thế giới' không trùng lặp, mỗi 'thế giới' lại có sức lay động riêng."