Thanh Hải là một nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ. Trong những năm tháng cuối cùng của cuộc đời, ông đã sáng tác bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”. Đây là một tác phẩm có nhiều nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật. Bài thơ thể hiện tình yêu cuộc sống, yêu đất nước và ước nguyện cống hiến chân thành của nhà thơ.
“Mùa xuân nho nhỏ” được sáng tác năm 1980, khi tác giả đang nằm trên giường bệnh. Bài thơ mang đậm chất trữ tình, dạt dào cảm xúc, thể hiện tiếng lòng của nhà thơ trước vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước và niềm tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc Việt Nam.
Trước hết, bài thơ mở đầu bằng bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống:
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời”
Hình ảnh dòng sông xanh, bông hoa tím biếc, tiếng chim chiền chiện hót vang trời đã gợi lên một khung cảnh thiên nhiên mùa xuân thật thơ mộng, hữu tình. Ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức gợi, khiến người đọc như đang được hòa mình vào khung cảnh mùa xuân của làng quê Việt Nam.
Tiếp theo, nhà thơ vẽ nên bức tranh mùa xuân của con người:
“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”
Hình ảnh người cầm súng, người ra đồng là những hình ảnh tiêu biểu cho hai nhiệm vụ chiến lược quan trọng của đất nước ta lúc bấy giờ là chiến đấu và sản xuất. Từ “lộc” được sử dụng với nghĩa gốc chỉ chồi non, nhành lá non, nhưng được chuyển nghĩa để chỉ sức sống mãnh liệt, sự phát triển mạnh mẽ của đất nước. Nhịp thơ dồn dập, hối hả, thể hiện khí thế khẩn trương, rộn ràng của cả dân tộc.
Cuối cùng, nhà thơ suy tư về lịch sử và tương lai đất nước:
“Ðất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Ðất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”
Nhà thơ nhìn lại chặng đường lịch sử 4000 năm dựng nước và giữ nước của dân tộc, thấy được bao vất vả, gian lao mà đất nước đã trải qua. Nhưng cũng từ đó, nhà thơ càng thêm trân trọng, tự hào về truyền thống anh hùng, bất khuất của dân tộc. Hình ảnh so sánh “Đất nước như vì sao” khẳng định tinh thần vượt khó, vươn lên không ngừng nghỉ của dân tộc Việt Nam.
Từ những suy tư ấy, nhà thơ bộc lộ niềm tin tưởng vào tương lai tươi sáng của đất nước:
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Khát vọng được hòa nhập, dâng hiến cuộc đời mình cho mùa xuân lớn lao của đất nước được nhà thơ thể hiện qua những hình ảnh ẩn dụ đẹp đẽ. Con chim hót, cành hoa, nốt trầm… đều là những hình ảnh giản dị, mộc mạc nhưng chứa đựng ý nghĩa sâu sắc. Nhà thơ muốn được góp một phần công sức nhỏ bé của mình vào mùa xuân chung của đất nước, dù chỉ là một nốt trầm trong bản hòa ca.
“Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
Hai câu thơ cuối cùng là lời khẳng định về khát vọng cống hiến của nhà thơ, không phụ thuộc vào thời gian hay tuổi tác. Đó là khát vọng sống cao đẹp, đáng trân trọng.
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được viết theo thể thơ năm chữ, ngôn ngữ thơ giản dị, gần gũi, hình ảnh thơ đẹp đẽ, giàu sức gợi. Giọng thơ nhẹ nhàng, thiết tha, thể hiện được tình yêu cuộc sống, yêu đất nước và khát vọng cống hiến chân thành của nhà thơ.
Qua bài thơ, chúng ta cảm nhận được vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên, mùa xuân đất nước và khát vọng sống đẹp, sống có ích của con người. Bài thơ đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc, khơi dậy trong mỗi người tình yêu cuộc sống, đất nước và khát vọng cống hiến cho đời.