a) Loài được chco là có tiền năng sinnh học cao trong quần ã có những đặc điểm chủ yếu nào? Khi xem xét mối quan hệ tương hỗ giữa các loài trong quần xã cần dựa trên những cơ sở nào? b) HST tự điều chỉ...

a) Những loài được coi là có “tiềm năng sinh học cao” (hay còn gọi là các loài r-chiến lược) trong quần xã thường có các đặc điểm sau: 1. Kích thước cơ thể nhỏ. 2. Chu kỳ sống ngắn, tuổi sinh sản sớm. 3. Sản sinh nhiều con non trong mỗi lứa. 4. Thời gian chăm sóc con non thấp hoặc hầu như không có. 5. Khả năng phân tán rộng, chấp nhận được nhiều điều kiện môi trường. Khi nghiên cứu, đánh giá mối quan hệ tương hỗ giữa các loài trong một quần xã, cần dựa trên các cơ sở sau: • Cấu trúc dinh dưỡng – vị trí của loài trong lưới thức ăn (nhà sản xuất, tiêu thụ, phân giải). • Mật độ tương đối và phân bố không gian của từng loài. • Các kiểu tương tác sinh học (cạnh tranh, ức chế, hợp tác, hội sinh, ký sinh, ươn trùng, v.v.). • Dòng năng lượng và tuần hoàn vật chất qua các bậc dinh dưỡng. • Các nhân tố vô sinh (khí hậu, chất dinh dưỡng, pH, độ ẩm…) – vì chúng điều tiết cường độ tương tác sinh vật. • Biến động tự nhiên (lũ lụt, cháy rừng, dịch hại…) và tác động nhân sinh, vì chúng có thể làm thay đổi nhanh cấu trúc quần xã. b) Hệ sinh thái (HST) tự điều chỉnh về trạng thái cân bằng (homeostasis) nhờ các cơ chế chính sau: 1. Phản hồi âm (negative feedback): khi một thành phần tăng quá ngưỡng, các quá trình sinh học hoặc hoá – lý làm chậm nữa sự gia tăng đó (ví dụ: predator–prey, điều chỉnh quần thể). 2. Đa dạng loài (biodiversity): càng nhiều loài đảm nhận các chức năng tương đương, HST càng ổn định hơn trước biến động. 3. Chu trình vật chất và tuần hoàn dinh dưỡng: việc tái sử dụng khoáng chất, các chất hữu cơ qua lưới thức ăn giúp giữ cân bằng dinh dưỡng. 4. Cơ chế cạnh tranh và ức chế lẫn nhau: điều tiết mật độ loài sao cho không loài nào thống trị. 5. Thành phần sinh vật chủ chốt (keystone species): một số loài có thể giữ cân bằng quần xã, nếu mất đi, quần xã dễ sụp đổ. Tuy nhiên, khả năng tự điều chỉnh của HST có giới hạn: – Khi tác động bên ngoài (ô nhiễm nặng, phá rừng, biến đổi khí hậu, xâm hại loài ngoại lai) vượt quá ngưỡng chịu đựng, các cơ chế feedback âm không đủ mạnh để khôi phục cân bằng ban đầu. – Quá trình phục hồi thường mất nhiều thời gian, đôi khi dẫn đến trạng thái cân bằng mới (thay vì trở về trạng thái cũ). – Mất mát đa dạng loài hoặc phá vỡ chu trình vật chất ở mức độ lớn sẽ làm giảm khả năng chống chịu và hồi phục của hệ sinh thái.