Trình bày cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch dịch thể ở người.

Hệ miễn dịch dịch thể (hay còn gọi là đáp ứng miễn dịch dịch thể) là một nhánh quan trọng của miễn dịch thích ứng, chủ yếu hoạt động qua kháng thể do tế bào B tiết ra. Cơ chế hoạt động có thể được mô tả theo các bước sau: 1. Giai đoạn nhận diện kháng nguyên và hoạt hóa tế bào T hỗ trợ a. Các đại thực bào (macrophage), tế bào đuôi gai (dendritic cell) hoặc tế bào B “bắt” kháng nguyên ngoại lai (virus, vi khuẩn, độc tố…) qua quá trình thực bào hoặc tạo phức kháng nguyên–kháng thể. b. Sau khi xử lý, tế bào này trình diện đoạn kháng nguyên trên bề mặt qua phân tử MHC lớp II. c. Tế bào T CD4+ (Th0) nhận diện phức MHC II–kháng nguyên qua thụ thể TCR, đồng thời nhận tín hiệu đồng kích hoạt (CD80/86–CD28). d. Dưới tác dụng của các cytokine (thí dụ IL-4, IL-6, IL-21), Th0 biệt hóa thành Th2 và bắt đầu tiết ra các cytokine đặc hiệu hỗ trợ tế bào B. 2. Kích hoạt và tối ưu hóa đáp ứng tế bào B a. Tế bào B mang receptor (BCR) đặc hiệu gắn kháng nguyên, nội bào hóa và trình diện lại trên MHC II. b. Tương tác “BCR–kháng nguyên” và “MHC II–TCR/CD28” cùng tín hiệu cytokine từ Th2 kích hoạt tế bào B. c. Tế bào B tăng sinh mạnh mẽ trong nang bạch huyết, hình thành trung tâm mầm (germinal center) ở hạch lympho. 3. Phân hóa và tinh chỉnh kháng thể a. Somatic hypermutation: các đoạn V(D)J của gen kháng thể (Ig) đột biến nhẹ, giúp tạo ra đa dạng kháng thể và chọn lọc những tế bào B mang BCR gắn kháng nguyên tốt nhất. b. Class switch recombination: dưới tác động của cytokine Th2 (IL-4, IL-5) và tín hiệu CD40–CD40L, tế bào B chuyển lớp (switch) từ sản xuất IgM/IgD sang IgG, IgA hoặc IgE, tùy chức năng cần thiết. c. Tế bào B trưởng thành phân hóa thành: - Tế bào plasmablast/plasma cell (tiết kháng thể với số lượng lớn) - Tế bào B nhớ (memory B cell), sẵn sàng phản ứng nhanh khi gặp lại kháng nguyên. 4. Chức năng của kháng thể trong dịch thể a. Trung hòa (neutralization): bao bọc, ngăn không cho virus hoặc độc tố gắn vào tế bào đích. b. Kết tủa và ngưng kết (agglutination/precipitation): tạo phức kháng nguyên–kháng thể dễ bị thực bào. c. Opsonization: Fc của kháng thể gắn vào thụ thể Fc trên đại thực bào, tăng thực bào. d. Hoạt hóa bổ thể (complement) qua con đường cổ điển, sinh ra C3b (opsonin) và màng tấn công kháng nguyên (MAC). 5. Đáp ứng chính và thứ phát - Đáp ứng chính (primary response): khởi đầu chậm (vài ngày – vài tuần), IgM xuất hiện sớm rồi IgG. - Đáp ứng thứ phát (secondary response): nhanh hơn, mạnh hơn, chủ yếu là IgG (hoặc IgA/IgE tùy các mô), nhờ có tế bào B nhớ. Tóm lại, hệ miễn dịch dịch thể vận hành nhịp nhàng qua sự phối hợp của tế bào B, tế bào T hỗ trợ và kháng thể, đem lại khả năng vô hiệu hóa mầm bệnh trong huyết thanh, các dịch mô và niêm mạc.