Giải thích mối quan hệ giữa biến dị tổ hợp và tiến hóa, nêu ví dụ minh họa.

1. Khái niệm biến dị tổ hợp Biến dị tổ hợp là những biến đổi về tổ hợp gen, kiểu gen và kiểu hình xuất hiện khi các nhiễm sắc thể mang các cặp alen khác nhau của bố mẹ kết hợp với nhau theo nhiều cách khác nhau. Các cơ chế chủ yếu tạo ra biến dị tổ hợp gồm: - Phân li độc lập của các cặp NST (theo định luật Menđen thứ hai) - Hoán vị chéo (crossing-over) giữa cromatit của các NST tương đồng trong kỳ đầu giảm phân I - Tổ hợp ngẫu nhiên của các giao tử đực và cái khi thụ tinh 2. Mối quan hệ giữa biến dị tổ hợp và tiến hóa - Nguyên liệu cho tiến hóa: Biến dị tổ hợp tạo ra vô số kiểu gen mới ở thế hệ sau, từ đó phát sinh nhiều kiểu hình khác nhau. Đây chính là “nguồn nguyên liệu di truyền” để các nhân tố tiến hóa (chủ yếu là chọn lọc tự nhiên, nhưng còn có đột biến, giao phối không ngẫu nhiên, di – nhập gen, trôi dạt di truyền…) tác động và đưa đến sự thay đổi thành phần kiểu gen, kiểu hình của quần thể theo thời gian. - Tốc độ tiến hóa: Nhờ biến dị tổ hợp, quần thể có thể kịp thời sinh ra các kiểu hình có lợi (thích nghi tốt hơn với môi trường mới) mà không phải đợi đến khi có đột biến mới. Nhờ vậy, quá trình thích nghi và phân hóa loài có thể diễn ra nhanh hơn. 3. Ví dụ minh họa Ví dụ kinh điển ở Đậu Hà Lan của Menđen: – P: bố thuần chủng hạt trơn vàng (AABB) × mẹ thuần chủng hạt nhăn xanh (aabb) – F1: tất cả hạt trơn vàng (AaBb) – Khi giảm phân, các cặp NST mang alen A/a và B/b phân li độc lập, các giao tử có thể mang tổ hợp AB, Ab, aB hoặc ab. Sau đó thụ tinh ngẫu nhiên giữa các giao tử, F2 xuất hiện 4 loại kiểu hình với tỉ lệ lý thuyết 9:3:3:1: + 9 trơn vàng (A_B_) + 3 trơn xanh (A_bb) + 3 nhăn vàng (aaB_) + 1 nhăn xanh (aabb) Chính nhờ biến dị tổ hợp mà ở F2 xuất hiện hai kiểu hình “trơn xanh” và “nhăn vàng” mới, không có ở bố mẹ, rồi những kiểu hình này sẽ bị hoặc được duy trì theo lực chọn tự nhiên tùy mức độ thích nghi. Tóm lại, biến dị tổ hợp là nguồn tạo ra các tổ hợp gen mới phong phú, còn tiến hóa là quá trình chọn lọc, tích luỹ hoặc loại bỏ những tổ hợp ấy để làm thay đổi dần thành phần kiểu gen – kiểu hình của quần thể theo thời gian.