Phân tích hình tượng cây xà nu trong truyện ngắn Rừng xà nu của Nguyễn Trung Thành. Qua đó, làm rõ tư tưởng: cây xà nu là biểu tượng cho sức sống bất diệt của con người Tây Nguyên.

Nguyễn Trung Thành là nhà văn trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ. Ông gắn bó máu thịt với mảnh đất Tây Nguyên anh hùng nên hầu hết các tác phẩm của ông đều lấy cảm hứng từ con người và thiên nhiên nơi đây. Trong số đó, "Rừng xà nu" là một trong những truyện ngắn xuất sắc nhất, với hình tượng cây xà nu mang nhiều ý nghĩa sâu xa. Qua hình tượng này, ta thấy được sức sống bất diệt của con người Tây Nguyên nói riêng và toàn thể dân tộc Việt Nam nói chung.

Tác phẩm được sáng tác vào năm 1965 khi đế quốc Mỹ bắt đầu đổ quân ào ạt vào miền Nam nước ta. Cuộc chiến đấu chống Mỹ cứu nước bước vào giai đoạn vô cùng ác liệt, đòi hỏi nhân dân ta phải đứng lên cầm vũ khí để bảo vệ độc lập chủ quyền. Cảm hứng chung của văn học thời kì này là niềm hân hoan, vui sướng trước thắng lợi của nhân dân hai miền Nam Bắc, mà đại diện tiêu biểu là truyện ngắn "Rừng xà nu" của Nguyễn Trung Thành.

Mở đầu tác phẩm, nhà văn đã xây dựng một khung cảnh vô cùng chân thực về cuộc sống của người dân làng Xô Man. Họ bị kẻ thù đàn áp dã man, nhưng chưa bao giờ khuất phục, luôn nuôi dưỡng trong mình dòng máu bất khuất truyền lại từ thời cha ông. Nổi bật trên nền bối cảnh ấy là hình tượng cây xà nu với vẻ đẹp hùng tráng, cao vút, vươn tới ánh sáng mặt trời. Xà nu là loài cây quen thuộc, khỏe khoắn, mọc nhiều ở vùng núi Tây Nguyên, sức sống mãnh liệt, dẻo dai, luôn hướng tới ánh sáng mặt trời. Lấy hình tượng cây xà nu để nói về cuộc đời của mỗi con người, Nguyễn Trung Thành đã khẳng định sức sống bất diệt của dân làng Xô Man nói riêng và toàn thể nhân dân Tây Nguyên nói chung.

Trong suốt chiều dài tác phẩm, hình ảnh cây xà nu được lặp đi lặp lại nhiều lần, trở thành một hình tượng xuyên suốt, vừa là phông nền cho câu chuyện, vừa là ẩn dụ cho cuộc đời của mỗi con người. Mỗi khi nhắc tới cây xà nu, người đọc lại cảm thấy xúc động bởi vẻ đẹp bi tráng, hào hùng của nó. Đó là hình ảnh "cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương", "nhựa ứa ra tràn trề", "bầm lại, đen và đặc quện thành từng cục máu lớn"... Những vết thương cứ chồng chéo lên nhau, tạo thành những vết sẹo rướm máu, khiến xà nu mang vóc dáng của một chiến sĩ dũng cảm, hiên ngang, dẫu bị thương vẫn tràn đầy nhựa sống. Cũng giống như vậy, dù phải chịu nhiều đau thương mất mát do bọn thằng Dục gây ra, người dân làng Xô Man vẫn kiên cường chiến đấu, quyết tâm đi theo tiếng gọi của Đảng. Tiêu biểu là hình ảnh Tnú, mặc dù bị giặc đốt mười đầu ngón tay nhưng anh vẫn nghiến răng, không thèm kêu van; hay như Mai, Dít lớn lên gánh vác trọng trách của làng, ngày đêm nghĩ tới nhiệm vụ chứ không màng tới hạnh phúc riêng tư... Tất cả họ đã tạo nên một tập thể anh hùng, bất khuất, kiên trung với cách mạng.

Không chỉ vậy, xà nu còn là loại cây có sức sống phi thường, không gì cản nổi. Dù bị bom đạn bắn phá, "Cả rừng xà nu hàng vạn cây không có cây nào không bị thương", nhưng chúng vẫn vươn mình cường thác, đón nhận ánh nắng mặt trời, trao đổi chất để nuôi cơ thể. Chúng không gục ngã trước nghịch cảnh, mà lấy đó làm động lực để trở nên mạnh mẽ hơn. Giống như Tnú, sau khi thoát ngục Kon Tum trở về, anh càng nung nấu lòng căm thù giặc, quyết tâm cầm giáo cầm mác chiến đấu với kẻ thù. Hay như cụ Mết, dù tuổi cao sức yếu nhưng vẫn chèo đèo lội suối, băng băng vào rừng sâu lấy giáo mác về cho dân làng chuẩn bị khởi nghĩa. Tinh thần ấy được thể hiện rõ nét qua lời nói của cụ Mết: "Đảng còn thì núi nước này còn".

Qua hình tượng cây xà nu, Nguyễn Trung Thành đã khắc họa thành công vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Tây Nguyên. Đồng thời, ngợi ca sức sống bất diệt của dân tộc Việt Nam trước mọi hoàn cảnh. Bằng ngôn ngữ giàu chất thơ, xây dựng hình ảnh thiên nhiên đậm chất sử thi, kết hợp nhuần nhuyễn giữa yếu tố miêu tả và tự sự, nhà văn đã đem đến cho người đọc những rung cảm tuyệt vời nhất về cuộc đời và số phận của con người.

Như vậy, hình tượng cây xà nu trong truyện ngắn "Rừng xà nu" đã góp phần tô đậm thêm vẻ đẹp của thiên nhiên và con người Tây Nguyên. Qua đó, gửi gắm thông điệp ý nghĩa về sức sống bất diệt của dân tộc Việt Nam trước mọi hoàn cảnh.