Phan đình Phùng

Phan Đình Phùng (1847-1895) hiệu là Châu Phong, sinh tại làng Đông Thái, huyện La Sơn nay thuộc xã Đức Châu, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Ông xuất thân trong gia đình Nho học, cha ông từng đỗ Phó bảng và làm quan đến chức Viên ngoại lang Bộ hình triều Tự Đức. Năm 1868, Phan Đình Phùng đỗ Cử nhân, năm sau đỗ Tiến sĩ khi mới 22 tuổi. Sau đó, ông được bổ nhiệm làm Tri phủ Lý Nhân (nay thuộc tỉnh Hà Nam), rồi thăng dần lên chức Án sát Hưng Yên. Năm 1873, ông được triệu về Huế giữ chức Nội các Học sĩ Viện cơ mật. Năm 1876, ông được cử làm Tham biện quân sự cho sứ bộ Hòa ước ở Paris. Khi trở về nước, ông được thăng chức Bố chánh Quảng Ngãi.

Năm 1883, kinh thành Huế thất thủ, Tôn Thất Thuyết phát động phong trào Cần Vương, vua Hàm Nghi xuống chiếu cần vương. Trước tình thế đất nước lâm nguy, Phan Đình Phùng đã cùng với Cao Thắng tổ chức cuộc khởi nghĩa ở núi Phù Sa (hay còn gọi là rừng Hàng). Nghĩa quân đã lập nên chiến công lớn nhất vào ngày 16 tháng 6 năm 1885, tiêu diệt đồn Nùng ở gần núi Lam Thành. Từ đây, căn cứ địa của nghĩa quân càng có uy tín đối với dân chúng khắp vùng Nghệ - Tĩnh.

Trong những năm tiếp theo, nghĩa quân liên tục giành thắng lợi trên nhiều mặt trận, khiến thực dân Pháp vô cùng lo sợ. Chúng tập trung lực lượng đàn áp khốc liệt cuộc khởi nghĩa. Ngày 26 tháng 12 năm 1895, Phan Đình Phùng bị trúng đạn chết trên chiến trường. Cuộc khởi nghĩa kéo dài đến đầu năm 1896 mới kết thúc.