Nam Cao là một nhà văn xuất sắc trong nền văn học Việt Nam, các tác phẩm của ông thường về những truyện ngắn, truyện dài, tập trung chủ yếu về những người nông dân nghèo, mang nhiều giá trị nhân đạo vô cùng sâu sắc.
Trong đó, tác phẩm "Một bữa no" được đánh giá là một truyện ngắn có kết cấu đơn giản nhưng vô cùng sắc sảo, phản ánh được thực trạng của xã hội thời bấy giờ. Truyện ngắn còn là lời tố cáo xã hội lúc bấy giờ mục nát, thối rữa, đẩy con người ta vào bước đường cùng. Đồng thời, thể hiện sự cảm thương cho số phận của người nông dân, phải chịu nhiều áp bức, bất công.
Nhân vật chính trong truyện là bà lão. Bà lão xuất hiện trong truyện chỉ qua vài dòng khắc hoạ của tác giả nhưng khiến người đọc không khỏi xót xa. Cả vợ chồng bà lão đều là nông dân thấp cổ bé họng, suốt ngày chỉ biết làm lụng nhưng vẫn không sao no đủ được. Khi chồng bà còn sống, ông rất chăm chỉ làm thuê để kiếm miếng ăn cho cả hai vợ chồng. Nhưng không lâu sau ông lâm bệnh nặng rồi qua đời, bà lão buộc phải đi làm thuê để có cái ăn. Một hôm, bà lão được một bữa ăn no sau khi làm thuê cho một nhà giàu trong làng. Do bà lão quá đói nên đã ăn một mạch hết bốn bát bánh đúc, cộng thêm hai cái màn thầu. Đến chiều tối, do ăn quá no nên bà lão quằn quại trên giường, bụng căng lên, thở dốc, nôn mửa, rồi chết. Trước khi chết, bà lão cố sức trăn trối với đứa cháu gái rằng đừng nói cho ai biết bà chết đói.
Bà cụ là một người rất tự trọng, dù có đói khát tới đâu, bà cũng không muốn thừa nhận việc mình chết vì đói. Chỉ cần chi tiết này thôi, người đọc cũng đủ hiểu được xã hội lúc bấy giờ thối nát tới mức nào. Người dân không dám giúp đỡ nhau, thấy người khác gặp hoạn nạn thì chỉ biết đứng nhìn và sợ hãi. Họ sợ bị liên lụy khi giúp đỡ người đói khát, bệnh tật.
Tác giả Nam Cao đã thành công trong việc xây dựng nhân vật bà lão. Đó là một người phụ nữ nghèo khổ, cô độc, làm thuê để kiếm sống qua ngày. Suốt cả cuộc đời, bà lão phải trải qua nhiều cực nhọc, vất vả mà vẫn không sao no đủ được. Tác giả còn sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống thường nhật của người dân. Giọng điệu chua chát, xót xa, thể hiện sự bất công, khổ đau của nhân vật.
Bằng lối kể chuyện độc đáo, kết hợp với nghệ thuật tương phản, Nam Cao đã tạo nên một tác phẩm vô cùng thành công. Ông đã phơi bày được bộ mặt thối nát của xã hội lúc bấy giờ, nơi mà con người sẵn sàng quay lưng, phủ nhận sự giúp đỡ của mình với người đang trong cơn nguy khốn chỉ vì sợ liên luỵ. Qua đó, thể hiện sự cảm thương sâu sắc trước số phận đáng thương của người nông dân.
Như vậy, "Một bữa no" là một truyện ngắn vô cùng xuất sắc, thể hiện được tài năng của Nam Cao trong việc xây dựng nhân vật và phản ánh hiện thực xã hội. Truyện ngắn đã đem lại cho người đọc nhiều cảm xúc, khiến người đọc vừa xót xa cho số phận của bà lão, vừa phẫn nộ với sự bất công của xã hội.