*nêu cách sắp xếp của phân tử protein trên màng sinh chất và chức năng

Question

quang_yeu_pe_tho · Accepted Answer

Loại chức năng	Chi tiết vai trò
Vận chuyển	Tạo thành các kênh dẫn hoặc vật tải để đưa các chất (ion, đường, axit amin...) ra vào tế bào một cách chọn lọc.
Thụ thể (Receptor)	Tiếp nhận các tín hiệu hóa học (như hormone) từ bên ngoài và truyền thông tin vào trong tế bào để gây ra các đáp ứng phù hợp.
Xúc tác (Enzyme)	Một số protein đóng vai trò là enzyme nằm trên màng để thực hiện các phản ứng sinh hóa ngay tại bề mặt màng.
Nhận biết tế bào	Các Glycoprotein (protein liên kết với đường) đóng vai trò là "dấu chuẩn" đặc trưng giúp các tế bào nhận ra nhau (ví dụ: tế bào miễn dịch nhận diện vi khuẩn).
Gắn kết và Neo giữ	Giúp các tế bào liên kết chặt chẽ với nhau thành mô, hoặc neo giữ màng sinh chất với bộ khung tế bào bên trong.

Timi · Answer

Trên màng sinh chất theo mô hình “khảm động” (fluid mosaic model), các phân tử protein được sắp xếp và phân bố chủ yếu thành ba nhóm, mỗi nhóm đảm nhận các chức năng đặc thù:

1. Protein xuyên màng (Integral/Intrinsic proteins)  
   - Cấu trúc:  
     • Xuyên toàn bộ lớp kép phospholipid, thường dưới dạng chuỗi α-helix (hoặc một số β-barrel ở màng vi khuẩn và ty thể)  
     • Đầu ngoài và/hoặc đầu trong tế bào có thể tiếp xúc với dung môi và gắn thêm nhóm đường (glycoprotein)  
   - Chức năng:  
     • Kênh và bơm vận chuyển chất (ion, phân tử tan trong nước)  
     • Thụ thể tiếp nhận tín hiệu (receptors)  
     • Enzyme xúc tác phản ứng ngay tại mặt trong/ngoài màng  
     • Liên kết chặt chẽ với protein ngoại bào hoặc nội bào để tạo kết dính tế bào (junction proteins)

2. Protein ngoại vi (Peripheral proteins)  
   - Cấu trúc:  
     • Gắn lỏng lẻo vào mặt trong hoặc mặt ngoài của màng qua tương tác không cộng hóa trị với đầu đầu điện tích hoặc với các protein xuyên màng  
   - Chức năng:  
     • Hỗ trợ khung xương màng (cytoskeleton) để duy trì hình dạng tế bào  
     • Truyền tín hiệu nội bào (signal transducers)  
     • Tham gia điều hòa hoạt tính enzyme của các protein xuyên màng

3. Protein liên kết lipid (Lipid-anchored proteins)  
   - Cấu trúc:  
     • Gắn vào màng qua một phân tử lipid hoặc prenyl được gắn cố định vào đầu N hoặc C của chuỗi polypeptide  
   - Chức năng:  
     • Liên quan đến truyền tín hiệu (G-protein, Ras)  
     • Tham gia điều phối và liên kết các phức hợp protein ở vùng màng (scaffolding)

Tóm lại, sự phân bố “khảm” đa dạng này cho phép màng sinh chất vừa duy trì tính linh động, vừa thực hiện được nhiều vai trò: vận chuyển chất, cảm nhận và truyền tín hiệu, liên kết tế bào–tế bào, liên kết với khung xương tế bào hay ma trận ngoại bào, và xúc tác phản ứng tại chỗ.