<i> “ Thơ là thư kí chân thành của trái tim.” </i><br>Hãy phân tích đoạn thơ sau để làm sáng tỏ ý kiến trên<br><i> Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa<br>Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ,<br>Bà vẫn giữ t...

* Yêu cầu chung:
-Về kiến thức HS cần nắm được những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ và phân tích theo đúng định hướng của đề bài.
-Về kĩ năng: HS biết vận dụng các kĩ năng nghị luận một đoạn thơ có định hướng, lập luận thuyết phục, bố cục đủ ba phần…
* Yêu cầu cụ thể: Dưới đây là một số gợi ý mang tính định hướng:
1. Giới thiệu vấn đề nghị luận
- Tác giả, tác phẩm
- Giới thiệu ý kiến; Nêu phạm vi: 2 khổ thơ cuối của bài thơ là minh chứng cho ý kiến trên ->Trích thơ.
2. Giải thích ý kiến
*Giải thích ý kiến:
- Thơ: là một hình thức sáng tác văn học nghiêng về biểu lộ tình cảm, cảm xúc của người cầm bút thông qua cách tổ chức ngôn từ nghệ thuật cô đọng, giàu sắc thái biểu cảm.
- Thư kí chân thành: Ghi lại một cách chân thực.
- Trái tim: Thế giới tâm hồn, tâm tư, tình cảm, cảm xúc.
-> Ý kiến trên đã đề cập tới đặc trưng cơ bản nhất của thơ: Thơ chính là nơi ghi lại những tâm tư, tình cảm, cảm xúc của người cầm bút một cách chân thực nhất.
3. Phân tích, chứng minh
*Phân tích đoạn thơ để thấy được tâm tư, tình cảm của Bằng Việt gửi gắm trong dòng cảm xúc của người cháu đi xa.
a.Luận điểm 1: Đoạn thơ đã ghi lại chân thực những cảm xúc, suy ngẫm sâu sắc của cháu về cuộc đời bà, về bếp lửa thiêng liêng (K 6)
*Luận cứ 1: Tình thương xót của cháu khi nghĩ về cuộc đời bà
Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa.
- Từ láy “ Lận đận” -> nhấn mạnh cuộc đời vất vả, khó nhọc của bà.
- Ẩn dụ “ biết mấy nắng mưa” trở lại -> cháu luôn thấu hiểu, trăn trở về cuộc đời đầy mưa nắng, lo toan của bà-> càng thương bà hơn.
* Luận cứ 2: Nỗi thấu hiểu của cháu về thói quen, tấm lòng của bà
Mấy chục năm rồi đến tận bây giờ
Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm
- Mấy chục năm-> khoảng thời gian dài dằng dặc, đủ cho bao thay đổi.
- Nhưng ở bà vẫn nguyên vẹn một thói quen- dậy sớm nhóm bếp-> đó không chỉ là thói quen mà là nếp sống, nếp lòng của bà-> bà muôn đời vẫn tần tảo, chịu thương chịu khó, vẫn hết lòng vì con cháu thương yêu.
-> Cháu thấu hiểu càng kính trọng, yêu thương, biết ơn bà.
* Luận cứ 3: Lòng tha thiết biết ơn của cháu khi nghĩ về bếp lửa- hiện thân của bà.
- Điệp từ “ nhóm”
+ Nhóm bếp lửa -> Bà nhóm bếp lửa để luộc khoai, luộc sắn…
+ Nhóm niềm yêu thương…->Bà thức dậy trong cháu tình yêu thương ruột thịt nồng được, tình bà cháu ấm áp trong những ngày khoai sắn…
+ Nhóm nồi xôi gạo…->Tấm lòng thơm thảo của bà đã dạy cháu biết sống có nghĩa có tình, đoàn kết sẻ chia với làng xóm quê hương
+ Nhóm dậy tâm tình…->Bà thức dậy bao tâm tư, tình cảm, ước mơ hoài bão lớn lao trong cháu-> nuôi dưỡng tâm hồn cháu.
- Bếp lửa kì lạ và thiêng liêng bởi
+ Đó là bếp lửa gắn bó với bà cháu suốt một thời gian khó…
+Là hiện thân cho tình bà ấm áp, lòng bà chở che, bếp lửa bình dị mà có bao điều vô giá, thiêng liêng giúp cháu khôn lớn, nên người…
+ Bếp lửa còn là biểu tượng cho gia đình, quê hương, đất nước mà người cháu đi xa luôn khắc ghi trong lòng.
b. Luận điểm 2: Đoạn thơ còn chi lại chân thực những tình cảm của người cháu đi xa thể hiện trong nỗi nhớ da diết, tấm lòng thủy chung son sắt với người bà ở quê hương
(K 7)
a.Luận cứ 1: Cuộc sống hiện tại của cháu
- Dấu chấm giữa dòng: “ Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu”
+ Nhịp thơ chậm lại, giọng thơ trầm xuống, lắng lại trong niềm nuối tiếc, ngậm ngùi.
+ Tạo khoảng lặng cảm xúc khi nghĩ về hiện tại ( như cánh cửa khép mở QK, HT)
-NT liệt kê, điệp từ: Tái hiện cuộc sống hiện tại của cháu nơi phương xa
+ Có ngọn khói…-> Được đi khắp bốn phương trời, mở rộng tầm nhìn, tầm hiểu biết.
+ Có lửa trăm nhà…-> Được sống trong muôn vàn ngọn lửa yêu thương ấm áp.
+ Niềm vui trăm ngả-> Cuộc sống tràn ngập niềm vui mở rộng khắp muôn nơi.
-> Cuộc sống đủ đầy về cả vật chất lẫn tinh thần.
b. Luận cứ 2: Tình cảm của cháu với bà, với gia đình, quê hương, đất nước.
- Nhưng-> Sự đối lập giữa hoàn cảnh sống và thái độ sống-> hoàn cảnh sống dễ làm con người đổi thay nhưng thái độ sống vẫn trước sau như một.
- Chẳng lúc nào quên nhắc nhở -> mãi nhớ, lòng luôn tự nhắc lòng-> tình cảm chân thành, chung thủy…cho dù hoàn cảnh có đổi thay.
- Câu hỏi tu từ “ - Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?”
+ Như một lời thoại trực tiếp với bà
+ H/a bà nhóm bếp-> là một kỉ niệm đẹp trong kí ức của cháu, cũng là biểu tượng đẹp đẽ của gia đình, quê hương, đất nước
-> Thể hiện tình cảm thủy chung, son thắm với bà cũng là tình cảm với cội nguồn gia đình, quê hương, đất nước.
- Dấu ba chấm kết thúc bài thơ-> là bao tình cảm không thể nói hết.
4. Đánh giá chung:
- Tình cảm, cảm xúc của nhà thơ được ghi lại qua: thể thơ 8 chữ có những biến thể linh hoạt, giọng điệu tâm tình tha thiết có lúc lắng đọng suy tư,, từ ngữ, hình ảnh giản dị mà giàu sức gợi, các biện pháp tu từ điệp ngữ, liệt kê, ẩn dụ …
- Qua những cảm xúc và suy ngẫm sâu sắc của người cháu đi xa về người bà ở quê hương, đoạn thơ đã gợi lại những kỉ niệm đầy xúc động về bà và tình bà cháu từ đó thể hiện tình yêu thương, kính trọng và biết ơn bà và tình yêu gia đình, quê hương, đất nước.
- Từ những tình cảm, cảm xúc của nhà thơ, mỗi chúng ta nhận được một bài học quý giá về cách sống: phải sống uống nước nhớ nguồn, trân trọng những kỉ niệm đẹp của tuổi thơ vì đó là điểm tựa nâng đỡ con người trong suốt hành trình dài rộng của cuộc đời…Nhận ra ý nghĩa triết lí thầm kín mà sâu xa: tình yêu đất nước bắt nguồn từ lòng yêu những gì bình thường nhất…
- Đánh giá thành công và nguyên nhân thành công.
- Đoạn thơ cho thấy tính đúng đắn của nhận định “ Thơ là thư kí chân thành của trái tim.”-> người làm thơ cần có tài năng nhưng cái gốc của thơ ca vẫn là tình cảm, người đọc cần thấu hiểu và đồng sáng tạo với người cầm bút.