"Thơ là thần hứng" (Platon) Giải thích và cho ví dụ chứng minh nhận định trên

Platon khẳng định: “Thơ là thần hứng”. Voltaire tự tin: “Thơ là âm nhạc của tâm hồn, nhất là những tâm hồn cao cả, đa cảm”. Còn Huy Trực cho rằng: “Thơ là rượu của thế gian”. Thơ dù là gì đi nữa thì không ai có thể phủ nhận được rằng thơ có sức cuốn hút mãnh liệt và quyến rũ đến say mê con người từ xưa đến nay.

Ta bước vào thế giới văn chương như người thi sĩ “thèm say” đi tìm rượu. Văn chương – một thế giới gợi mở bao điều diệu kì cho những tâm hồn. Ta sống trong thế giới văn chương với một tình yêu cái đẹp. Nó huyền ảo như những gam màu chất chứa nhiều tâm sự, nó lung linh bởi những cái nhìn đa tình, nó nhẹ nhàng như những tình yêu thầm kín, nó êm đềm như mặt nước hồ phẳng lặng,… Tất cả ta chỉ cảm nhận được khi sống hết mình với tình yêu văn chương. Với thơ ca, nó có thể làm ta say bởi những mối tình đẹp, nó làm ta nghẹn ngào bởi những đau thương của con người, nó làm ta trăn trở bởi những “điều chưa nói” sau những ngôn từ. Thơ ca là thế, nó nói giùm những tiếng lòng của con người, cất vang những lời hát mang đầy đủ dư vị của trái tim. Phải chăng vì điều đó mà Huy Trực cho rằng: “Thơ là rượu của thế gian” ?

Thơ là một trong những loại hình kỳ diệu nhất, “cõi thơ là cõi bồng phiêu”. Đi tìm bản thể của thơ luôn là một hành trình đầy bí ẩn. Kì diệu làm sao khi cảm xúc được ngân lên thành thơ thành nhạc, khi tiếng lòng ta được soi bóng trong những mảnh hồn thơ ca. Văn học sinh ra để cho đời thêm hoa thơm trái ngọt, để tiếng hát ngợi ca sự sống vút cao trên mỗi trang văn, trang thơ. Từ văn học dân gian tới văn học viết, từ truyện ngắn tới thơ, tất cả đều có sự giao hòa trong bài thơ cuộc đời, để đóng đinh vào thời gian một giá trị vĩnh cửu: văn chương nghệ thuật.

Vậy thơ ca là gì? Thơ bộc lộ để không bộc lộ gì hết. Nó bộc lộ để giấu ẩn hay thơ ở giữa có và không, thực hữu và hư vô, mời gọi và từ chối ? Phải chăng vì lẽ đó “định nghĩa về thơ là định nghĩa cái không thể định nghĩa được” (Huỳnh Anh). Nhưng thơ dù là tiếng gọi từ cõi vô biên, là cõi huyền nhiệm, hư vô thì vẫn là thực thể của đời sống. “Thơ là sự hôn phối và cảm thông linh diệu giữa thực và mơ, giữa người với người và vũ trụ cho nên thi ca gắn liền với hiện hữu và thể hiện qua muôn vẻ”.

Quả thật, “Thơ, trước hết là cuộc đời, sau đó mới là nghệ thuật” (Belinxki). Thơ gắn liền với đời sống của con người. Thơ giãi bày hộ con người những điều còn ẩn khuất đằng sau những điều lờ mờ nhận ra trong cuộc sống. Thơ đi sâu vào tâm hồn con người với những hi vọng và thất vọng, đau thương và hạnh phúc, hiện thực và ước mơ, tình yêu và khát vọng,…mọi thứ đều tạo nên chất men để say lòng người. Có phải vì thế mà thơ như “rượu của thế gian”? Rượu là một loại thức uống được chưng cất, trải qua nhiều công đoạn mới thành, cũng như thơ, nó không đơn thuần là sáng tạo trên bề mặt câu chữ mà nó phải được chọn lọc một cách tinh tế, người thi sĩ phải khổ công đi góp nhặt những tinh túy cuộc đời, phải thổi tình yêu của mình vào từng lời thơ để những ngôn từ ấy khi cất lên sẽ tạo được dư ba trong lòng người, lúc đó nó sẽ như một thứ “rượu quý” làm con người say trong thơ ca, say trong tình yêu của người thi sĩ đã tạo thành.

“Mỗi câu thơ là một lần lặn vào trang giấy; Lặn vào cuộc đời; Rồi lại ngoi lên”. Bước vào thơ hay, dù là điệu kiên cường hay làn êm ái đều là vào thế giới của cái đẹp. Những chiếc bình đẹp nhất được nặn từ đất bình thường như câu thơ đẹp nhất từ những chữ bình thường. Đã bao lần người ta ví nhà thơ, nhà văn như những con ong cần mẫn đi tìm hoa hút nhụy để mang đến cho đời những tinh túy, những tốt đẹp nhất của thế gian, đó là thiên chức của người nghệ sĩ. Một người nghệ sĩ muốn làm cho bạn đọc say trong thế giới thơ ca của mình thì anh phải là người say trước tiên. Anh phải tạo nên được âm điệu, nhạc tính, những hình ảnh trong thơ không chỉ gắn với đời sống mà gợi mở những điều chạm đến trái tim, phải có những khoảng lặng để người đọc say trong “phút yên tĩnh” ấy.

Nhạc và thơ xuất hiện trong tương hợp ấy nên nó rất đẹp, lung linh, kỳ ảo, lưu giữ lâu bền chất thơ trong lòng người, nhạc hoá hồn thơ, thông qua cách kiến trúc câu thơ đầy nhạc, đầy âm vang…tất cả được hòa quyện, chuyển hóa trong nhau để tạo thành một thế giới nghệ thuật, thế giới của sự tương hợp giữa âm nhạc, màu sắc, hương thơm và cảm giác vang vọng, u sầu, trước hết của chính người thơ, và sau đó, vươn đến tha nhân, để vẫy gọi những tấm lòng đồng điệu, tri âm, tri ngộ. Như thế, thơ mới làm say lòng người.

Thơ không chỉ là những tiếng lòng nói hộ cảm xúc của con người mà thơ còn mang đến những buồn vui trong cuộc sống. Người ta tìm đến thơ như người buồn tìm đến rượu để giải sầu. Thơ là món ăn tinh thần giá trị nhất của cuộc sống ban tặng loài người. Thơ – mỗi lần cất lên là làm con người ta chìm đắm trong những cảm xúc man mác buồn, bàng bạc vui, mơ hồ nghĩ ngợi,… Nói “Thơ là rượu của thế gian” là một định nghĩa sâu sắc cho thi ca.

Bước vào nền văn học hiện đại, có thể nói thơ mới là thơ của những tiết tấu âm vang, của những con chữ biết hát ca và trò chuyện, thơ của sắc màu rộn rã dù bàng bạc trong nó “nỗi buồn thế hệ” của một thời đi qua không trở lại. Chính sự say mê với tâm trạng ưu sầu đã dẫn dắt các nhà thơ trong sự tìm kiếm đề tài, thi liệu hay sự cảm nhận những khía cạnh đầy chất bi cảm thi vị của đời sống. Họ say sưa với hình ảnh mùa thu gợi cảm giác hoang liêu của Lưu Trọng Lư, những buổi chiều tà gợi nỗi niềm cô quạnh của Huy Cận, những cuộc chia li không lời hẹn ước, những tình yêu mong manh không bao giờ trọn vẹn của Nguyễn Bính, Hàn Mặc Tử…, hay thích hoài niệm những quá vãng mà bước chân thời gian đã đi qua và dẫm đạp lên của Chế Lan Viên, …