viết 1 bài văn thuyết minh giải thích về hiện tượng bão (mn giúp mình với) 654c5caf6dcb7d25dd5802d4

09/11/2023

Trợ lý học tập AI - Câu trả lời này chỉ mang tính tham khảo

Bão là một hiện tượng tự nhiên thường xảy ra trên các vùng biển và gây ra nhiều tác động nghiêm trọng đến con người và tài sản. Bão là một trạng thái nhiễu động của khí quyển, mang tính biến chuyển của các tầng khí quyển và được xếp vào loại hình thời tiết cực đoan. Hiện tượng bão thường xuất hiện hàng năm và có hàng trăm cơn bão lớn nhỏ trên khắp thế giới. Bão được hình thành do sự tương tác giữa các yếu tố tự nhiên như nhiệt độ, độ ẩm, áp suất không khí và sự xoay chuyển của Trái Đất. Đầu tiên, bão hình thành khi nhiệt độ và độ ẩm trong không khí tăng lên, tạo ra một khu vực có áp suất thấp. Khi có sự chênh lệch áp suất giữa khu vực này và khu vực xung quanh, không khí bắt đầu di chuyển từ khu vực áp suất cao đến khu vực áp suất thấp. Quá trình này tạo ra sự xoay chuyển của không khí, tạo thành một vùng xoáy, hay còn gọi là trung tâm của cơn bão. Khi cơn bão phát triển, nó có thể kéo dài hàng trăm hoặc thậm chí hàng ngàn km. Các vùng xoáy trong cơn bão tạo ra gió mạnh và mưa lớn. Những cơn gió mạnh có thể gây ra các hiện tượng như lốc xoáy, sóng thần và lốc cát. Mưa lớn từ cơn bão có thể gây ra lũ lụt và sạt lở đất, gây thiệt hại nghiêm trọng đến người và tài sản. Để ứng phó với hiện tượng bão, người ta thường ngừng mọi hoạt động đánh bắt ngoài khơi khi bão xuất hiện và dần hình thành. Đồng thời, cần tuyên truyền và nâng cao ý thức của người dân về việc bảo vệ môi trường để phòng tránh biến đổi khí hậu, một trong những nguyên nhân chính gây ra bão. Tóm lại, bão là một hiện tượng tự nhiên phức tạp và nguy hiểm. Hiểu rõ về cơ chế hình thành và phương pháp ứng phó với bão là rất quan trọng để bảo vệ tính mạng và tài sản của con người.

3

0 bình luận

Bình luận

hoangnhuphuong223

09/11/2023

Câu trả lời uy tín

Bão, một thiên tai gắn liền với Việt Nam vào hằng năm. Các cơn bão thường gây ra những tổn thất cực kỳ lớn đối với đời sống về vật chất cũng như tinh thần của người dân. Đây là một hiện tượng thiên nhiên cực kì nguy hiểm, vậy nên chúng ta cần tìm hiểu về nó để biết cách phòng tránh.

Bão là một trạng thái nhiễu động của khí quyển mang tính biến chuyển của các tầng khí quyển và xếp vào loại hình thời tiết cực đoan. Bão là một loại hình tình trạng thời tiết xấu của thiên nhiên gây ra cho con người. Cơ bản, bão là thuật ngữ để chỉ không khí bị nhiễu động mạnh. Có rất nhiều loại bào như: Bão tuyết, bão cát, giông,.. Tuy vậy, bão ở Việt Nam thường được các nhà đài hay mọi người dùng để chỉ bão nhiệt đới (Tình trạng thời tiết gió rít mạnh kèm theo mưa nặng hạt và chỉ sinh ra ở những nước gần vùng biển nhiệt đới gió mùa). Mắt bão Là một phần của bão, mắt bão nằm ở chính giữa trung tâm của bão. Tuy bão có sức phá huỷ lớn, nhưng trái ngược với nó, mắt bão là một vùng có thời tiết đa phần là bình yên, điều này làm cho mắt bão là nơi có gió không lớn, trời quang mây tạnh. Bao quanh mắt bão là những xoáy thuận nhiệt đới hay còn gọi là bão, tại đây những xoáy thuận chuyển động với tốc độ cao, bao bọc mắt bão và không cho không khí lọt vào.

Mắt bão thường có bán kính từ 15- 35 km (10 - 20 dặm) tuỳ theo độ lớn của bão. Các cơn bão phát triển nhanh chóng tạo thành những mắt bão siêu nhỏ (mắt bão lỗ kim) hay những cơn bão có mắt bị mây che đi mất, thì cần phải có những phương thức như quan sát bằng thuyền hoặc máy bay săn bão dưới sự đánh giá vận tốc gió sụt giảm ở đâu để chỉ ra mắt bão nằm ở đâu. Từ đó giảm thiểu những khó khăn khi các nhà khí tượng phán đoán thời tiết.

Có hai nguyên nhân chính hình thành nên bão. Thứ nhất, nguyên nhân chủ quan từ con người. Bên cạnh những nguyên nhân khách quan từ các thành tố tự nhiên. Thì không thể không kể đến một số nguyên nhân chủ quan từ con người. Hiện tuợng biến đổi khí hậu là một phần nguyên nhân gây ra tình trạng bão ngày một nhiều. Do lượng khí CO2 từ khí thải nhà kính và khí CH4 từ các hoạt động công nghiệp. Khiến cho bầu khí quyển trở nên nóng hơn và tăng mức độ hấp thụ nhiệt, thúc đẩy quá trình bay hơi diễn ra nhanh hơn, làm tăng độ ẩm của bầu khí quyển, tạo nên sức mạnh lớn cho những cơn bão khắc nghiệt hơn và sức tàn cũng phá nặng nề không kém. Thứ hai, nguyên nhân khách quan từ tự nhiên. Một số nguyên nhân chủ yếu có thể kể đến các thành tố như: ánh sáng mặt trời, biển và sự hình thành của hơi nước. Nguyên nhân chủ yếu hình thành bão được phân tích là khi ánh sáng mặt trời chiếu xuống biển làm cho nước bay hơi. Tạo ra một luồng khí ẩm phía trên mặt biển, khi gặp điều kiện thuận lợi ở nơi có áp suất thấp, nước biển sẽ bay hơi nhiều hơn, với vị trí cao hơn để tạo thành cột khí ẩm.

Và khi lên cao, cột khí ẩm này sẽ trở nên lạnh hơn. Khi đã đạt đến thời điểm nhất định nó sẽ ngưng tụ thành nước và bị không khí xung quanh làm nóng. Có một tỷ lệ thuận giữa 3 yếu tố là không khí, hơi nước và khí ẩm. Khi hút lại với nhau tạo nên tác động lực quán tính với hoàn lưu quay. Trả lời cho câu hỏi nguyên nhân hình thành bão như thế nào? Điều đó còn phụ thuộc vào tốc độ xoáy phải lớn hơn 17m/s. Tiếp đó không khí bay lên và định hình trên tầng cao, từ đó hình thành nên những vùng áp cao trên đám mây và đẩy không khí thành mắt bão.

Vậy bão gây ra hậu quả như thế nào? Nhắc tới bão là nhắc tới những kí ức đau buồn mà chúng ta phải gánh chịu, những hậu quả đáng tiếc do bão đã gây ra cho chúng ta là cực kì lớn. Mưa lớn, ngập lụt, gió thổi mạnh, sấm chớp, lốc xoáy làm hư hỏng nhà cửa, thiệt hại cơ sở vật chất, mùa màng và ảnh hưởng trực tiếp tới tính mạng của con người.

Những năm trở lại đây, Việt Nam ta đã đón nhiều cơn bão lớn ảnh hưởng tới kinh tế và mạng sống của người dân chúng ta. Những đợt lũ phá hoại mùa màng là nguồn kinh tế chính của nước ta, cũng như ngập tắc đường làm tê liệt mọi hoạt động kinh tế.

Một số biện pháp phòng tránh bão đó là xây dựng cơ sở hạ tầng vững chãi để chống chọi trước bão, cập nhật tin tức dự báo thời tiết thường xuyên để biết thêm nhiều thông tin về bão, thiết lập các đê hay chủ động các hình thức gia cố cơ sở vật chất để chống bão.

Từ những vấn đề trên, ta thấy rằng bão là một hiện tượng thiên nhiên mang lại nhiều tác hại đến con người và thiên nhiên. Vì vậy hãy chủ động theo dõi đài báo trong trường hợp có cơn bão tới để biết cách phòng tránh kịp thời.

1

0 bình luận

Bình luận

minh su

14/11/2025

Tuấn Anh nguyễn Hiện Tượng Bão: Một Vũ Điệu Hủy Diệt Của Thiên Nhiên

Trái Đất của chúng ta luôn ẩn chứa những hiện tượng tự nhiên kỳ vĩ, đôi khi lại mang theo sức mạnh hủy diệt khủng khiếp. Một trong số đó là bão - một cơn thịnh nộ của thiên nhiên, luôn khiến con người phải đối mặt với những thử thách khắc nghiệt. Để hiểu rõ hơn về hiện tượng này, chúng ta hãy cùng khám phá những khía cạnh của nó.

Bão là gì?

Bão, theo cách hiểu thông thường, là một hệ thống thời tiết xoáy với áp suất thấp, đi kèm theo đó là những cơn gió mạnh mẽ và mưa lớn trên một diện rộng. Tại Việt Nam và nhiều khu vực khác trên thế giới, bão thường được hình thành trên các vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới. Tùy thuộc vào cường độ gió và khu vực hình thành, bão còn được gọi bằng các tên gọi khác nhau như bão nhiệt đới, áp thấp nhiệt đới, hay thậm chí là siêu bão khi sức gió đạt đến mức độ khủng khiếp.

Quá trình hình thành và nguyên nhân gây ra bão

Sự hình thành của bão là một quá trình phức tạp, bắt nguồn từ sự tương tác của nhiều yếu tố khí quyển. Nguyên nhân chính yếu nhất là khi nhiệt độ bề mặt nước biển đạt mức cao, thường là trên 26-27°C. Lúc này, hơi nước bốc lên mạnh mẽ, tạo thành những luồng không khí nóng ẩm. Khi luồng không khí này di chuyển lên cao và gặp không khí lạnh hơn, nó sẽ ngưng tụ thành mây. Quá trình này tạo ra một vùng áp suất thấp ở bề mặt. Theo quy luật vật lý, không khí từ các vùng có áp suất cao hơn sẽ bị hút vào vùng áp suất thấp, tạo thành một vòng xoáy. Sự quay của Trái Đất (lực Coriolis) đóng vai trò quan trọng trong việc định hình vòng xoáy này. Ở bán cầu Bắc, bão thường xoáy theo chiều ngược kim đồng hồ, còn ở bán cầu Nam thì ngược lại. Khi tốc độ gió trong vòng xoáy này đạt đến một ngưỡng nhất định (từ 62 km/h trở lên), nó chính thức được gọi là bão nhiệt đới.

Các yếu tố như hiện tượng El Niño và đặc biệt là biến đổi khí hậu do con người gây ra cũng đang làm gia tăng tần suất xuất hiện và cường độ của bão, khiến chúng trở nên khó lường hơn.

Đặc điểm của bão

Một cơn bão thường có cấu trúc rõ rệt:

* Tâm bão (Mắt bão): Đây là vùng trung tâm của cơn bão, nơi có áp suất khí quyển thấp nhất. Điều thú vị là, trái ngược với sự tàn phá xung quanh, mắt bão lại là khu vực có thời tiết tương đối yên bình, gió nhẹ và bầu trời quang đãng.

* Vành đai bão: Vùng bao quanh mắt bão, nơi tập trung những cơn gió mạnh nhất và mưa lớn nhất.

* Dải mưa: Các dải mây mưa kéo dài có thể lan rộng ra nhiều khu vực xung quanh bão.

Ảnh hưởng của bão

Bão mang đến những tác động sâu sắc và đa chiều:

* Thiệt hại về người và tài sản: Gió mạnh có thể san phẳng nhà cửa, quật đổ cây cối, phá hủy cơ sở hạ tầng như đường sá, cầu cống, trường học, bệnh viện. Mưa lớn kéo dài thường gây ra lũ lụt nghiêm trọng, sạt lở đất, nhấn chìm nhà cửa và tài sản.

* Ảnh hưởng kinh tế: Nông nghiệp bị tàn phá nặng nề, mùa màng thất bát, vật nuôi bị thiệt hại. Hoạt động giao thông đường bộ, đường biển, đường hàng không bị gián đoạn, gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế.

* Ảnh hưởng môi trường: Bão có thể gây ô nhiễm nguồn nước, làm nhiễm mặn đất đai, ảnh hưởng đến hệ sinh thái tự nhiên.

Tuy nhiên, bên cạnh những tác hại, bão cũng có những mặt tích cực nhất định, như mang nước từ biển vào đất liền, góp phần duy trì độ ẩm cho hệ sinh thái, hoặc mang phù sa bồi đắp cho đồng bằng, làm đất đai thêm màu mỡ.

Phòng chống bão

Để giảm thiểu thiệt hại do bão gây ra, công tác phòng chống là vô cùng quan trọng. Các biện pháp bao gồm:

* Dự báo và cảnh báo sớm: Theo dõi chặt chẽ các thông tin thời tiết từ các cơ quan khí tượng thủy văn để có kế hoạch ứng phó kịp thời.

* Gia cố nhà cửa và công trình: Chằng chống mái nhà, cửa sổ, đảm bảo an toàn cho các công trình xây dựng, đặc biệt là ở những vùng có nguy cơ cao.

* Sơ tán dân cư: Thực hiện sơ tán người dân khỏi các vùng nguy hiểm, vùng trũng thấp, ven biển đến nơi an toàn.

* Chuẩn bị nhu yếu phẩm: Dự trữ lương thực, nước uống, thuốc men, đèn pin và các vật dụng cần thiết để đối phó với tình trạng mất điện, mất nước sau bão.

* Trồng rừng phòng hộ: Tăng cường trồng và bảo vệ rừng ven biển, rừng đầu nguồn để giảm thiểu tác động của gió mạnh và lũ lụt.

Bão là một hiện tượng tự nhiên đầy sức mạnh, vừa là thử thách, vừa là lời nhắc nhở về sự cân bằng mong manh của tự nhiên. Việc hiểu rõ về bão, từ nguyên nhân hình thành đến cách phòng tránh, sẽ giúp chúng ta chủ động hơn trong việc ứng phó, bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng trước những cơn thịnh nộ của thiên nhiên.

0

1 bình luận

Bình luận

Mật

17/11/2025

minh su kb vs mik đk

kmnxyz.

10/11/2025

Trên Trái Đất, có rất nhiều hiện tượng tự nhiên kỳ thú và mạnh mẽ, vừa mang lại lợi ích, vừa tiềm ẩn những hiểm họa to lớn đối với con người. Một trong số đó là bão – hiện tượng thời tiết khắc nghiệt thường xuất hiện ở các vùng biển nhiệt đới, gây nên những tổn thất nặng nề cho môi trường và đời sống con người. Bão là một hiện tượng khí tượng đặc biệt, được hình thành khi không khí nóng ẩm trên mặt biển bốc lên cao, gặp các luồng khí lạnh ở tầng trên, khiến hơi nước ngưng tụ tạo thành mây dày đặc. Khi quá trình này diễn ra liên tục, không khí bắt đầu xoáy tròn quanh vùng áp suất thấp tạo thành cơn bão. Khi sức gió đạt từ 62 km/giờ trở lên, cơn gió đó được gọi là bão nhiệt đới. Tùy từng khu vực trên thế giới, bão có các tên gọi khác nhau: hurricane ở Đại Tây Dương, typhoon ở Thái Bình Dương, và cyclone ở Ấn Độ Dương. Bão thường di chuyển theo hướng tây hoặc tây bắc, mang theo gió mạnh, mưa lớn, sóng biển dâng cao và sấm sét dữ dội. Tâm bão là nơi có áp suất thấp nhất, xung quanh là những vòng gió xoáy cực mạnh. Khi bão đổ bộ vào đất liền, nó có thể tàn phá nghiêm trọng: nhà cửa bị sập đổ, cây cối gãy đổ, hệ thống giao thông bị tê liệt, mùa màng thất thu và có thể gây thiệt hại lớn về người. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề của bão, do nằm ven biển và thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa. Mỗi năm, nước ta thường hứng chịu từ 5 đến 10 cơn bão, tập trung chủ yếu ở miền Trung và miền Bắc, nhất là trong các tháng từ tháng 7 đến tháng 11. Những cơn bão lớn như bão Damrey (2017) hay bão Yagi (2024) đã để lại hậu quả nặng nề cho người dân và nền kinh tế. Tuy nhiên, bão không chỉ mang đến thiệt hại mà còn có một số tác động tích cực đối với tự nhiên. Lượng mưa lớn từ bão giúp bổ sung nguồn nước cho sông hồ, làm dịu nhiệt độ, điều hòa khí hậu và giảm hạn hán. Dù vậy, với tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu, cường độ và tần suất bão ngày càng gia tăng, khiến việc phòng chống và thích ứng với bão trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Để giảm thiểu thiệt hại do bão gây ra, con người cần nâng cao ý thức phòng tránh, theo dõi dự báo thời tiết, gia cố nhà cửa, bảo vệ rừng phòng hộ ven biển, và chủ động sơ tán khi có cảnh báo. Đồng thời, các quốc gia cần hợp tác quốc tế để nghiên cứu và chia sẻ công nghệ dự báo sớm, nhằm bảo vệ cuộc sống và môi trường bền vững hơn. Tóm lại, bão là hiện tượng tự nhiên vừa mang tính tất yếu vừa ẩn chứa nhiều nguy hiểm. Hiểu rõ nguyên nhân, tác động và cách phòng chống bão không chỉ giúp con người giảm thiểu thiệt hại mà còn thể hiện sự hòa hợp, thích ứng thông minh với thiên nhiên – điều cần thiết cho một tương lai an toàn và bền vững.

0

0 bình luận

Bình luận

minh su

06/11/2025

Tuấn Anh nguyễn Mở bài

Thiên nhiên luôn ẩn chứa vô vàn điều kỳ thú và đôi khi là cả sự đáng sợ. Một trong những hiện tượng thiên nhiên hùng vĩ và có sức tàn phá khủng khiếp nhất mà chúng ta thường xuyên được nghe đến chính là bão. Bão không chỉ là những cơn gió mạnh, mưa lớn mà còn là biểu tượng cho sức mạnh vô song của tự nhiên, có khả năng thay đổi cảnh quan và ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của con người. Việc hiểu rõ về bão sẽ giúp chúng ta có sự chuẩn bị tốt hơn để đối phó và giảm thiểu những thiệt hại do nó gây ra.

Thân bài

Bão là gì?

Bão, hay còn gọi là xoáy thuận nhiệt đới, là một hệ thống thời tiết cực đoan đặc trưng bởi những cơn gió xoáy mạnh với tốc độ rất cao, thường đi kèm với mưa lớn, sấm sét và đôi khi là cả lốc xoáy. Ở Việt Nam, bão thường hình thành trên biển và di chuyển vào đất liền, mang theo sức tàn phá nặng nề. Sức gió của bão được phân loại theo các thang đo quốc tế như Thang sức gió Beaufort hoặc Thang bão Saffir-Simpson, với cường độ từ cấp 8 trở lên. Điểm đặc biệt và cũng là trung tâm của cơn bão là "mắt bão" - một vùng lặng gió với thời tiết quang đãng, bao quanh bởi "vành đai bão" nơi có gió mạnh nhất và mưa lớn nhất.

Quá trình hình thành bão

Bão được hình thành từ sự tương tác phức tạp của nhiều yếu tố khí quyển, chủ yếu diễn ra trên các vùng biển nhiệt đới ấm áp, nơi nhiệt độ nước biển duy trì ở mức khoảng 26-27 độ C trở lên.

* Sự bốc hơi và ngưng tụ: Nhiệt độ cao của mặt biển làm nước bốc hơi mạnh, tạo ra luồng không khí nóng ẩm bốc lên cao. Khi luồng khí này lên đến tầng khí quyển lạnh hơn, hơi nước sẽ ngưng tụ lại, hình thành các đám mây lớn.

* Vùng áp suất thấp: Quá trình ngưng tụ và bốc hơi này tạo ra một vùng áp suất thấp trên bề mặt biển. Không khí từ các vùng xung quanh có áp suất cao hơn sẽ bị hút mạnh vào vùng áp suất thấp này.

* Sự xoáy tròn: Do tác động của lực Coriolis (lực sinh ra bởi sự tự quay của Trái Đất), luồng không khí bị hút vào tâm áp suất thấp sẽ xoáy tròn. Ở bán cầu Bắc, luồng gió xoáy theo chiều ngược kim đồng hồ, còn ở bán cầu Nam là theo chiều kim đồng hồ.

* Tích tụ năng lượng: Khi không khí tiếp tục được hút vào và xoáy tròn, nó mang theo nhiệt ẩm từ mặt biển, làm tăng cường năng lượng cho cơn bão. Càng hút nhiều nhiệt ẩm, cơn bão càng mạnh lên. Khi tốc độ gió đạt đến ngưỡng nhất định (khoảng 63 km/h), nó chính thức được gọi là bão nhiệt đới.

Tại sao bão thường xuất hiện vào mùa hè và mùa thu?

Mùa hè và mùa thu là thời điểm nhiệt độ nước biển ở các vùng nhiệt đới đạt mức cao nhất trong năm. Điều này tạo điều kiện lý tưởng cho quá trình bốc hơi và hình thành các khối không khí nóng ẩm, cung cấp năng lượng dồi dào cho sự phát triển của bão. Bên cạnh đó, sự tương tác giữa các khối khí lạnh từ lục địa và các khối khí nóng ẩm từ biển trong giai đoạn này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các xoáy thuận nhiệt đới phát triển mạnh mẽ.

Ảnh hưởng của bão

Bão mang đến những tác động vô cùng lớn lao, cả tiêu cực lẫn tích cực (mặc dù phần lớn là tiêu cực):

* Tác động tiêu cực: Gió mạnh có thể phá hủy nhà cửa, quật đổ cây cối, làm sập các công trình xây dựng và gây nguy hiểm đến tính mạng con người. Mưa lớn đi kèm bão có thể gây ra lũ lụt nghiêm trọng, sạt lở đất, làm ngập úng đồng ruộng, phá hủy mùa màng và gián đoạn giao thông. Bão còn có thể gây ra sóng thần ở các vùng ven biển.

* Tác động tích cực (hiếm hoi): Mưa lớn từ bão có thể cung cấp nước ngọt cho các khu vực khô hạn, giúp bổ sung nguồn nước cho sông, hồ và tầng nước ngầm. Tuy nhiên, những lợi ích này thường không đáng kể so với những thiệt hại mà bão gây ra.

Phòng tránh và ứng phó với bão

Đối mặt với một hiện tượng thiên nhiên đầy sức mạnh như bão, việc phòng tránh và ứng phó là vô cùng quan trọng:

* Theo dõi thông tin dự báo: Luôn cập nhật thông tin thời tiết từ các cơ quan khí tượng thủy văn để nắm bắt đường đi, cường độ và thời điểm bão đổ bộ.

* Gia cố nhà cửa: Chằng chống mái nhà, cửa sổ, cửa ra vào; chặt tỉa cành cây có nguy cơ gãy đổ; sơ tán khỏi các khu vực nguy hiểm, vùng trũng thấp, ven biển nếu có lệnh yêu cầu.

* Chuẩn bị nhu yếu phẩm: Dự trữ lương thực, nước uống, đèn pin, pin dự phòng, thuốc men và các vật dụng cần thiết khác.

* Sau bão: Tham gia vào công tác khắc phục hậu quả, sửa chữa cơ sở hạ tầng, dọn dẹp vệ sinh môi trường để ngăn ngừa dịch bệnh, và hỗ trợ những người gặp khó khăn.

Kết bài

Bão là một minh chứng rõ ràng cho sức mạnh to lớn và sự khó lường của thiên nhiên. Dù mang đến nhiều thiệt hại, nhưng hiểu rõ về bão, từ nguyên nhân hình thành đến cách thức phòng tránh, giúp chúng ta sống hài hòa hơn với tự nhiên và giảm thiểu tối đa những rủi ro. Sự chủ động, tinh thần đoàn kết và ý thức bảo vệ môi trường sẽ là những yếu tố quan trọng giúp chúng ta vượt qua những thử thách mà bão mang lại.

0

0 bình luận

Bình luận

Thanh Cảnh Phạm

26/10/2025

Tuấn Anh nguyễn