Soạn bài (Nói và nghe trang 81) Trình bày ý kiến về một vấn đề đời sống (được gợi ra từ một nhân vật văn học) - Ngắn nhất Kết nối tri thức

1. Trước khi nói
a. Chuẩn bị nội dung nói

- Tham khảo một số đề tài sau:

Các vấn đề được gợi ra từ nhân vật mèo Gióc-ba (Chuyện con mèo dạy hải âu bay): sự trân trọng lời hứa, sức mạnh kì diệu của tình yêu thương, niềm tin vào cuộc sống, vẻ đẹp của lòng can đảm, tôn trọng sự khác biệt,
Các vấn đề được gợi ra từ nhân vật Mên, Mon (Bầy chim chìa vôi); An, Cò (Đi lấy mật); nhân vật “tôi”, người cha (Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ): tình yêu thiên nhiên, trân trọng sự sống, tình yêu thương loài vật...
- Thu thập tư liệu cho nội dung trình bày:

Tìm ý tưởng cho bài trình bày từ những chi tiết trong văn bản truyện.
Tìm các thông tin liên quan từ sách báo, phương tiện truyền thông…
- Lập dàn ý cho bài nói: Ghi ngắn gọn một số ý quan trọng không thể bỏ qua.

b. Tập luyện

- Để có bài nói tốt, em cần tập luyện trước khi trình bày trước lớp.

- Cần nắm rõ các tiêu chí đánh giá bài nói. Hiểu được việc trình bày của mình được người nghe đánh giá như thế nào sẽ giúp em tập luyện tốt hơn.

Giới thiệu được vấn đề đời sống được gợi ra từ một nhân vật văn học.
Thể hiện ý kiến của người nói về vấn đề được trao đổi.
Đưa ra được các lí lẽ và bằng chứng thuyết phục.
Nói rõ và truyền cảm.
Sử dụng phù hợp các yếu tố phi ngôn ngữ (điệu bộ, cử chỉ, nét mặt, ánh mắt...).
Mở đầu và kết thúc bài nói hợp lí. Có thể tạo sự chú ý với người nghe bằng cách mở đầu theo cách riêng của em như kể một câu chuyện ngắn, dẫn một câu nói nổi tiếng, nêu một kết quả khảo sát hay nghiên cứu,
2. Trình bày bài nói
- Với tư cách người nói, em cần lưu ý:

Lần lượt trình bày các ý theo nội dung đã chuẩn bị.
Nhấn mạnh ý kiến riêng của mình về vấn đề đời sống.
Điều chỉnh giọng nói, tốc độ nói; sử dụng cử chỉ, điệu bộ phù hợp với nội dung trình bày và thể hiện sự tương tác với người nghe.
- Với tư cách người nghe, em cần lưu ý:

Tập trung lắng nghe để nắm được nội dung trình bày của bạn.
Chú ý cách trình bày và thái độ của người nói.
Ghi lại một số nội dung dự kiến sẽ thảo luận với người nói.
3. Sau khi nói
Người nói: Kiểm tra lại thông tin, trao đổi với người nghe.
Người nghe: Lắng nghe, phản hồi ý kiến.
* Hướng dẫn bài nói:

Một trong những tác phẩm mà tôi cảm thấy yêu thích là truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa của nhà văn Thạch Lam. Qua truyện ngắn này, tác giả đã gửi gắm bài học về tình yêu thương trong cuộc sống, điều đó được thể hiện chủ yếu qua nhân vật Sơn.

Sơn được sống trong một gia đình khá giả. Cậu được người thân trong gia đình yêu thương, chăm sóc. Mùa đông đến, trời trở lạnh. Mẹ và chị đã trở dậy, ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè uống. Mọi người trong gia đều đã mặc áo rét. Sơn tung chăn tỉnh dậy, nhưng không bước xuống giường như mọi khi mà ngồi thu tay vào trong bọc. Cậu cảm nhận được cái lạnh, vội vơ cái chăn trùm lên đầu rồi gọi chị Lan. Sau đó, Sơn được mẹ mặc cho một chiếc áo dạ chỉ đỏ lẫn áo vệ sinh, ngoài lại mặc phủ cái áo vải thâm.

Dù Sơn được sống trong một gia đình đầy đủ, cậu vẫn không tỏ ra kiêu ngạo và xa cách. Mà ngược lại, Sơn rất giàu tình cảm, biết yêu thương mọi người xung quanh. Điều đó được thể hiện qua tình cảm với người em gái đã mất. Khi mọi người nhắc đến Duyên - đứa em gái đáng thương của Sơn đã mất năm lên bốn tuổi. Người vú già đã “với lấy cái áo lật đi lật lại ngắm nghía, tay mân mê các đường chỉ”. Sơn cũng cảm thấy “nhớ em, cảm động và thương em quá”. Cậu xúc động khi thấy mẹ “hơi rơm rớm nước mắt”. Những suy nghĩ, cảm xúc ấy cho thấy Sơn là một cậu bé nhạy cảm, giàu lòng thương người. Hay như cách cư xử của Sơn với bọn trẻ con trong xóm - Thằng Cúc, thằng Xuân, con Tí, con Túc - những đứa trẻ em nghèo khổ vẫn phải mặc những bộ quần áo nâu bạc đã rách vá nhiều chỗ. Hai chị em Sơn tỏ ra thân thiết với chúng chứ không khinh khỉnh như các em họ của Sơn.

Nhưng có lẽ đặc biệt nhất với kể đến tình huống ở gần cuối truyện. Khi Sơn nhìn thấy Hiên đang đứng “co ro” bên cột quán, trong gió lạnh chỉ mặc có manh áo “rách tả tơi”, “hở cả lưng và tay”. Sơn cảm thấy thương xót cho con bé. Sơn chợt nhớ ra mẹ cái Hiên rất nghèo, nhớ đến em Duyên ngày trước vẫn cùng chơi với Hiên ở vườn nhà. Một ý nghĩ tốt thoáng qua trong tâm trí Sơn - đó là đem chiếc áo bông cũ của em Duyên cho Hiên. Nghĩ vậy, cậu đã nói với chị gái của mình, nhận được sự đồng tình của chị. Chị Lan đã “hăm hở” chạy về nhà lấy áo. Còn Sơn thì đứng yên lặng đợi chờ, trong lòng tự nhiên thấy “ấm áp vui vui”.

Như vậy, nhân vật Sơn trong truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa đã thể hiện được những giá trị nhân văn cao đẹp mà tác giả muốn gửi gắm.