Phân tích đặc điểm nhân vật Mon trong truyện Bầy chim chìa vôi

Nhắc đến Nguyễn Quang Thiều, ta thường sẽ nhớ ngay đến sự nghiệp thơ ca rực sáng của ông. Song, ít ai biết rằng bên cạnh vai trò một nhà thơ, Nguyễn Quang Thiều còn là một nhà văn với nhiều tiểu thuyết, truyện ngắn xuất sắc. Trong đó, sẽ thật thiếu sót nếu không nói đến truyện ngắn Bầy chim chìa vôi với tâm điểm và hình tượng nhân vật Mon.

Truyện kể về cuộc trò chuyện của hai anh em Mon và Mên. Gần hai giờ sáng, Mon tỉnh dậy. Cơn mưa lớn khiến nước sông dâng nhanh. Cậu lo lắng cho bầy chim chìa vôi làm tổ ở ngoài bãi sông. Sau một hồi trò chuyện, Mon đã đề nghị với Mên sẽ chèo đò ra sông vào giữa đêm để cứu giúp, mang bầy chim non vào bờ. Khi đến nơi, cả hai nhìn thấy những cánh chim bé bỏng và ướt át đột ngột bứt khỏi dòng nước bay lên, tạo nên một dòng cảm xúc khó tả, cảm động bất ngờ trong lòng hai bạn nhỏ.

Trong câu chuyện ấy, Mon hiện lên là một cậu bé ngoan ngoãn, tốt bụng và vô cùng nhân hậu. Dù chỉ là một đứa trẻ, nhưng Mon đã có suy nghĩ, lo lắng cho đàn chim chìa vôi làm tổ ở ngoài sông. Mon lo lắng những chú chim có thể bị nước sông cuốn trôi. Cậu liên tục đặt câu hỏi cho anh trai: “Anh bảo mưa to không?”, “Nước sông lên có to không?”, “Bãi cát giữa sông đã ngập chưa, bầy chim còn ở đấy không?”. Để phân tán sự chú ý, cậu bé đã cố gắng nghĩ đến chuyện vui khác. Cậu kể cho anh Mên nghe về việc mình trộ thả con cá bống to và đẹp của cha để hai anh em cùng cười khúc khích. Thế nhưng, cậu vẫn không sao hết lo lắng, vẫn nghĩ đến bầy chim: “Những con chim chìa vôi non bị chết đuối mất”.

Mặc dù Mon đã nằm xuống, cố gắng để ngủ lại, nhưng cậu vẫn không thể ngủ được, bèn thủ thỉ với anh mình, ngập ngừng gọi “Anh ơi…” rồi đưa ra quyết định rằng “mình phải đem chúng vào bờ, anh ạ”. Có thể thấy, đây là một quyết định rất quả quyết, thể hiện Mon là một cậu bé mạnh mẽ, quá quyết, không thể bỏ rơi tổ chim chìa vôi trong đêm nước sông đang lên, từ những lo lắng đã biến thành quyết định. Quyết định đi cứu những chú chim non không đến từ người anh trai là Mên mà lại đến từ chính Mon.

Tình yêu và lòng trân trọng sự sống đã thôi thúc Mon cùng anh chèo đò ra ven bờ sông đối diện dải cát bất chấp mưa lớn. Hai anh em đã phải trộm con đò từ ông lái đò bên sông, chèo ra cồn cát dù mưa lớn, sấm chớp đầy trời. Lòng dũng cảm của hai cậu bé thể hiện trọn vẹn trong hành trình ngắn ngủi mà dữ dội ấy. Đến khi đã trở lại bờ, nghe theo lời đề nghị "bây giờ tao kéo còn mày đẩy" của anh, Mon không ngần ngại làm theo "lội bì bõm đẩy". Để rồi, khi chứng kiến cảnh những chú chim bứt ra khỏi dòng nước bay lên, Mon choáng ngợp tới nỗi không nói được lời nào. Có lẽ, trong khoảnh khắc "như huyền thoại ấy", cậu vừa bất ngờ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, vừa hạnh phúc khi thấy bầy chim vẫn còn sống. Sau tất cả những gì vừa diễn ra, Mon thấy tim mình đập những nhịp hối hả. Mon khóc lúc nào mà không hề hay biết bởi "Cuối cùng bầy chim non đã thực hiện xong chuyến bay quan trọng, đầu tiên và kì vĩ nhất trong đời chúng.". Đó là những giọt nước mắt của sự sung sướng, bật ra từ một tâm hồn mong manh, nhạy cảm và tràn đầy niềm yêu thương.
Bên cạnh đó, nhân vật Mon cũng là một người em trai hết sức yêu quý và tin tưởng anh mình. Trong truyện ngắn, hầu hết các lời thoại của nhân vật đều bắt đầu bằng cụm từ “Anh ơi”, “Anh Mên”. Lúc nào Mon cũng gọi anh của mình bằng sự tin yêu và gắn bó. Trong tình huống khó khăn, em đặt trọn niềm tin ở anh trai mình, và rất mong có anh ở bên, cùng đồng hành. Điều đó khiến người đọc xúc động vô vàn trước tình cảm anh em thân mật của Mon dành cho Mên.

Bằng ngôn từ trong sáng, hình ảnh gần gũi và cách xây dựng nhân vật thông qua lời nói, hành động, tác giả đã khắc họa thành công nhân vật Mon với tình yêu động vật và tấm lòng trân trọng sự sống sâu sắc. Đó là những phẩm chất đáng quý mà bất cứ ai cũng cần học hỏi ở Mon. Đồng thời, người đọc không khỏi ngưỡng mộ tình cảm anh em keo sơn giữa Mon và Mên. Những yếu tố đó đã làm nên thành công của tác giả khi xây dựng nhân vật Mon trong bối cảnh truyện Bầy chim chìa vôi.

Với truyện ngắn Bầy chim chìa vôi và hình ảnh nhân vật Mon, nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã thể hiện nghệ thuật xây dựng hình ảnh nhân vật xuất sắc. Với cốt truyện giản dị, trong sáng, hình ảnh nhân vật gần gũi, nhà văn đã truyền tải bài học cuộc sống mà ai trong chúng ta cũng cần suy ngẫm.