phân tích bài thơ sau: Gẫm cười hai chữ nhân tình éo le Hỡi ai lẳng lặng mà nghe, Dữ dặn việc trước, lành dè thân sau. Trai thời trung hiếu làn đầu, gái thời tiết lạnh là câu trau mình. Có Người ở qu...

Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888) là một trong những nhà thơ lớn nhất của dân tộc Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX. Truyện “Lục Vân Tiên” là tác phẩm xuất sắc của ông được lưu truyền rộng rãi trong nhân dân. Lục Vân tiên – nhân vật chính của tác phẩm, thể hiện lý tưởng của Nguyễn Đình Chiểu. Đoạn trích trên thể hiện tấm lòng của Lục Vân Tiên đối với người thầy của mình khi tạ thầy xin về đi thi.
Mở đầu đoạn trích là những lời thơ giới thiệu về Lục Vân Tiên, nhân vật chính của truyện thơ:
Trước đèn xem truyện Tây minh,
Gẫm cười hai chữ nhân tình éo le.
Hỡi ai lẳng lặng mà nghe,
Dữ răn việc trước, lành dè thân sau.
Trai thời trung hiếu làm đầu,
Gái thời tiết hạnh là câu trau mình.
Có người ở quận Đông Thanh,
Tu nhân tích đức, sớm sinh con hiền.
Đặt tên là Lục Vân Tiên,
Tuổi vừa hai tám, nghề chuyên học hành.
Qua những vần thơ trên, chúng ta có thể thấy rằng Lục Vân Tiên là người quận Đông Thanh, hai mươi tám tuổi và đang học hành chăm chỉ để thi cử. Cụ Đồ Chiểu còn nêu lên phẩm chất thời bấy giờ của người con trai và con gái. Đó là người con trai phải đặt chữ hiếu lên hàng đầu còn con gải phải biết giữ gìn tiết hạnh.
Khổ thơ thứ hai trong đoạn trích là lời tạ xin của Lục Vân Tiên với thầy mình:
Theo thầy nấu sử xôi kinh,
Tháng ngày bao quản sân Trình lao đao.
Văn đà khởi phụng đằng giao
Võ thêm ba lược, sáu thao ai bì.
Xảy nghe mở hội khoa thi,
Vân Tiên vào tạ tôn sư xin về:
“Bấy lâu cửa thánh dựa kề,
“Đã tươi khí tượng lại xuê tinh thần.
“Nay đà gặp hội phong vân,
“Ai ai mà chẳng lập thân buổi này.
Lục Vân Tiên hiện lên là một con người tài năng văn võ toàn tài. Nghe tin khoa thi được tổ chức nên Vân Tiên đã tạ xin thầy để về thi cử vốn muốn rạng danh gia tộc cũng như có cơ hội để thể hiện bản thân. Từ đó thấy rằng, Lục Vân Tiên là người có ý chí cầu tiến, không bỏ lỡ thời cơ trước mắt.
Khổ thơ thứ ba trong đoạn trích thể hiện ý chí quyết tâm của chàng trai Lục Vân Tiên:
“Chí lăm bắn nhạn ven mây,
“Danh tôi đặng rạng, tiếng thầy bay xa.
“Làm trai trong cõi người ta,
“Trước lo báo bổ sau là hiển vang.”
Tôn sư bàn luận tai nàn,
Gẫm trong số hệ khoa tràng còn xa.
Mây trời chẳng dám nói ra,
Xui thầy thương tớ xót xa trong lòng.
Sau dầu tỏ nỗi đục trong,
Phải toan một phép để phòng hộ thân.
Lời nói của Vân Tiên đã thể hiện rõ ý chí quyết tâm của mình phải trở thành một đấng nam nhi lầm rạng danh quê hương, gia đình. Tuy nhiên thầy của Vân Tiên có đôi mắt nhìn xa trông rộng nên thầy đã tính toán rằng đường tới khoa thi còn xa nên có thể gặp phải những bất trắc không ai lường tới được. Điều này khiến ông khuyên Vân Tiên nên có những dự tính trước để đề phòng bất trắt. Qua đó, có thể thấy thầy của Vân Tiên là một người suy nghĩ chu toàn và yêu thương học trò mình hết mực.
Ngôn ngữ tác giả sử dụng trong đoạn thơ mộc mạc, bình dị, gần với lời nói thông thường, mang màu sắc địa phương Nam Bộ. Nó có phần thiếu trau chuốt, uyển chuyển nhưng lại phù hợp với ngôn ngữ kể, rất tự nhiên, dễ đi vào quần chúng. Lục Vân Tiên là một truyện thơ Nôm mang tính chất là một truyện kể dân gian: chú ý đến cốt truyện, còn nhân vật chủ yếu thể hiện bằng hành động hơn là miêu tả nội tâm. Nhân vật của Nguyễn Đình Chiểu còn là hoá thân cho lý tưởng hoặc thái độ yêu ghét của ông.
Qua đoạn thơ trên, ta thấy được hình ảnh Lục Vân Tiên được hiện lên với những nét vẽ đầu tiên đầy khí khái. Từ đó thể hiện tình cảm của tác giả dành cho nhân vật Lục Vân Tiên, đó là sự lý tưởng hóa hình tượng trong lòng tác giả.