22222222222222

Truyện ngắn “ Tư cách Mõ “ là tác phẩm thuộc tuyển tập truyện ngắn của nhà văn Nam Cao, kể về một thực trạng đáng buồn trong xã hội cũ, là sự dèm pha đàm tiếu của người đời đã khiến tầng lớp dân nghèo tha hóa, cụ thể ở đây là nhân vật anh cu Lộ. Khi chắp bút viết nên câu chuyện này, Nam Cao không hề có ý định chê bai cái “ tư cách mõ “ ấy. Mà ngược lại, Nam Cao đã thể hiện sự thương xót trước những con người nghèo khổ không có quyền quyết định số phận, đồng thời phê phán miệng lưỡi thiên hạ sắc bén làm tha hóa đi một con người. Truyện ngắn đã khẳng định tài năng bậc thầy của Nam Cao.

Chủ đề miếng ăn luôn chiếm vị trí quan trọng trong những sáng tác của nhà văn Nam Cao. Vì nỗi ám ảnh cái đói cái nghèo nên nhà văn luôn có những khai thác rất chân thật về miếng ăn trên trang văn. Từ Một bữa no, Lão Hạc cho đến Tư cách Mõ chúng ta thấy số phận của nhân vật đều xoay quanh cơm áo, gạo tiền, miếng ăn.

Tư Cách Mõ vẫn lấy bối cảnh quen thuộc là làng quê Việt Nam dưới hai ách áp bức nô lệ và phong kiến. Dưới bóng đen của xã hội cuộc sống của người thôn quê Việt Nam hiện lên với đầy những sự ngột ngạt, bí bách. Nhân vật trung tâm trong tác phẩm là người nông dân Việt Nam dưới đáy xã hội, tiêu biểu ở đây là nhân vật Lộ. Lộ vốn là một anh nông dân hiền lành, chăm chỉ, chịu khó làm ăn nhưng chỉ vì sự ghẻ lạnh của người đời, sự đưa đẩy của xã hội anh ấy bị biến chất, tha hoá, bị huỷ hoại nhân hình và nhân tính. Chì vì bị xúc phạm nặng nề Lộ đã biến thành một kẻ tham lam, ti tiện, bẩn thỉu “ Từ đấy, không những hắn đòi cổ to, lúc ăn hắn còn đòi xin thêm xôi, thêm thịt, thêm cơm nữa, không đem lên cho hắn thì tự hắn xông vào chỗ làm cổ mà xúc lấy. Ăn hết bao nhiêu thì hết, còn hắn gói đem về cho vợ con ăn, mà nếu vợ con ăn không hết, thì kho nấu để lại ăn hai, ba ngày…”. Qua những câu chuyện nhỏ nhặt, tầm thường, xoay quanh miếng ăn của con người, Nam Cao đã tái hiện cảnh sống vô cùng khốn khổ bần cùng của con người. Qua đó tác giả đã thể hiện sự cảm thông, chua xót cho những nỗi cơ cực của người nông dân.

Trước khi trở thành tha hoá như vậy, Lộ hay Chí Phèo hay bà lão (Một bữa no) vốn là những con người hiền lành và giàu lòng tự trọng. Lộ lại thuộc dạng nghèo hèn, ít học trong xã hội, quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời. Thế nên khi nói đến cái nghề mõ mạt hạng người ta đã nghĩ ngay đến Lộ. Người ta dỗ ngon dỗ ngọt anh, xúi anh làm mõ để gánh vác trọng trách giúp việc làng, cũng là có thêm thu nhập. Thật thà Lộ cũng đồng ý làm theo, thế nhưng anh có ngờ đâu người ta khinh rẻ anh, người ta coi thường người làm mõ. Đi đâu anh cũng bị xoi mói, khinh ghét, nói ra nói vào, rồi hùa nhau giăng bẫy anh. Con giun xéo mãi cũng phải quằn, tức nước thì vỡ bờ, đã vậy anh sẽ trở nên bần tiện, mạt hạng đúng ý với sự dèm pha của người đời. Con đường tha hoá của Lộ chính là kết quả do sự nhào nặn của xã hội thực dân nửa phong kiến. Của chính quyền, của những định kiến xấu xa trong xã hội. Xoay quanh số phận của Lộ tác phẩm đã đặt ra vấn đề mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc. Đó là lời kêu cứu khẩn thiết, hãy cứu vớt lấy linh hồn con người, cứu lấy nhân phẩm của họ.

Khi xây dựng nhân vật, Nam Cao chú ý miêu tả áp lực đến từ nhiều chiều, nhiều phía của nhân vật. Anh cu Lộ vốn hiền lành, chăm chỉ, không cờ bạc, rượu chè, ăn ở phân minh, đươc nhiều người quí mến. Vậy mà, do sức ép của cuộc sống mưu sinh, lóa mắt bởi món lơi mấy sào vườn, thêm nữa bị mọi người xúm vào thuyết phục, Lộ nhận lời làm mõ. Thấy Lộ làm mó ngon ăn quá, người ta ngấm ngầm ghen rồi hùa nhau vào làm nhục hắn. trước phản ứng của người đời, Lộ dần dần bị tha hóa. Từ chỗ hối hận, xấu hổ, hắn trở nên vênh váo, bất cần. Chính môi trường sống phi nhan tính, sự khinh bỉ và lăng nhục con người ở Lộ đã tạo nên phản ứng tiêu cực:”đã vậy hắn tham cho mà biết”. Và hắn thản nhiên làm việc ti tiện để trêu ngươi người đời. Sống trong làng quê đầy rẫy cổ hủ, tối tăm, định kiến nặng nề ấy, Lộ nhận ra rằng con người ta không thể vừa lương thiện vừa kiếm đưuọc miếng ăn. Trong môi trường sống nghiệt ngã ấy, anh cu Lộ hiền lành, lương thiên đã chết. thay vào đó là một thàng mõ cũng đê tiện, cũng lầy là, cũng tham ăn còn hơn cả “ một thằng mõ chính tông”.
Nam Cao ít miêu tả hành động nhân vật mà đặt nhân vật vào một tình huống cụ thể, theo dõi phản ứng của nhân vật, miêu tả tinh tế, sâu sắc qua đó làm rõ bản chất, tính cách nhân vật.

Thông qua nhân vật Lộ trong tác phẩm “Tư cách mõ”, Nam Cao đã thể hiện mối xung đột giữa con người với hoàn cảnh, môi trường. Nhà văn ý thức khẳng định vai trò quyết định của môi trường sống đối với con người, hoàn cảnh đối với tính cách. Hoàn cảnh, môi trường đã làm tha hoa con người. Chính Nam Cao khẳng định : Thì ra lòng khinh, trọng của chúng ta có ảnh hưởng đến cái nhân cách của người khác nhiều lắm; nhiều người không biết gì là tự trọng, chỉ vì không được ai trọng cả; làm nhục người là một cách rất diệu để khiến người sinh đê tiện…

Làm nên thành công của tác phẩm này không thể không nhắc đến nghệ thuật phân tích tâm lý nhân vật bậc thầy. Nam Cao như đã sống cùng với nhân vật Lộ, thấu hiểu, đồng cảm với những nỗi khổ của anh, nói hộ tiếng lòng của anh. Kết cấu truyện đi thẳng vào vấn đề trung tâm, không vòng vo cũng là điểm thu hút của truyện ngắn. Người kể chuyện ngôi thứ ba khách quan, dễ dàng đi ngược về quá khứ, rồi lại trở lại hiện tại giúp tác phẩm có điểm nhìn linh hoạt. Ngôn ngữ mang tính chất đời thường, thể hiện qua những mẩu đối thoại, những dòng nội tâm của nhân vật cũng góp phần làm nổi bật chủ đề của tác phẩm.

Có thể khẳng định với " Tư cách Mõ " Nam Cao đã khẳng định vị trí vững chãi của mình trên thi đàn văn học. Ông cũng đã có những cách tân lớn lao về thi pháp nghệ thuật, góp phần quan trọng vào việc đổi mới văn học Việt Nam.