ĐỀ SỐ 4 Phần I: Đọc hiểu (3,0 điểm) Đọc văn bản: Khi chim yến chắt máu mình làm tổ Nơi tận cùng vách đảo giữa trùng khơi Yến chỉ nghĩ giữa sóng thần bão tố Phải có riêng một tổ ấm cho đời. Dẫu nhỏ bé...

Câu 8. Dù là loài chim nhỏ bé thôi, nhưng dù có khó khăn, vất vả như thế nào để xây tổ thì nó cũng chỉ muốn giấu đi, tác giả có một thái độ trân trọng, yêu quý.

Câu 10. 

Cuộc sống luôn mở ra trước mắt chúng ta những cơ hội và cả những thử thách. Để gặt hái được những thành quả đáng tự hào hay đơn giản là vượt qua nghịch cảnh, làm cho cuộc sống ý nghĩa hơn, chúng ta cần có khát vọng sống. Khát vọng sống là những mong muốn, kì vọng vào một kết quả tốt đẹp sẽ diễn ra trong tương lai. Khi có khát vọng sống, con người không chỉ kiên trì với con đường mình đã chọn mà còn có thêm niềm tin, động lực và quyết tâm thực hiện những ước mơ, lí tưởng mà mình vẫn đang ấp ủ. Khát vọng còn đánh thức được những năng lực, khả năng tiềm ẩn bên trong mỗi con người, mang đến sức mạnh tổng thể giúp chinh phục mọi khó khăn và chạm tay tới thành công, hạnh phúc. Người có khát vọng là những người sống có ước mơ, hoài bão, biết làm chủ cuộc sống của bản thân khi luôn hướng đến những điều tốt đẹp, biết đặt ra những mục tiêu và cố gắng hiện thực hóa những mục tiêu ấy bằng tất cả sự cố gắng, nỗ lực. Khát vọng là nguồn sức mạnh tinh thần mạnh mẽ và quý giá giúp chúng ta trở nên kiên cường, mạnh mẽ hơn trong mọi hoàn cảnh. Khi trong trái tim, khối óc luôn bùng cháy ngọn lửa của khát vọng thì không một khó khăn, thách thức nào có thể cản trở chúng ta tiến về phía trước, thậm chí những thất bại cũng không làm chúng ta nản chí, từ bỏ mà càng làm ta thêm quyết tâm. Khát vọng làm cho cuộc sống con người trở nên ý nghĩa hơn, bởi chúng ta mình muốn gì và cần làm gì. Thế nhưng, trong xã hội hiện đại vẫn còn rất nhiều người sống không có ước mơ, lí tưởng, không biết phấn đấu, nỗ lực hay có những người chỉ biết sống theo những mong muốn của bố mẹ mà không có chủ kiến của bản thân. Sống không có ước mơ, khát vọng sẽ đánh mất đi ý nghĩa của cuộc sống, làm cho cuộc sống của chúng ta trở nên tẻ nhạt, vô nghĩa. Vì vậy, để có một cuộc sống ý nghĩa, chúng ta hãy nuôi dưỡng những hoài bão và sống hết mình, nỗ lực hết mình cho những hoài bão ấy.

II. Phần viết:

Trong những bài văn, bài thơ hay những tác phẩm mà ta đọc được thì mỗi tác phẩm lại mang một màu sắc riêng, lúc thì đọc xong lại thấy vui tươi hẳn lên hay có những tác phẩm giúp ta sảng khoái sau những giờ làm việc căng thẳng. Quả nhiên, nghệ thuật chứa đựng trong những câu chữ tuy nhìn bình thường nhưng mang một sức mạnh khó tả có thể tác động đến cảm xúc chúng ta mà chúng ta thậm chí ta còn không hề hay biết. Như giáo sư Lê Ngọc Trà từng cho rằng: “Nghệ thuật bao giờ cũng là tiếng nói của tình cảm con người, là sự tự giãi bày và gửi gắm tâm tư”. Bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến là một minh chứng tiêu biểu cho chức năng ấy của nghệ thuật.

Nghệ thuật là sự sáng tạo các sản phẩm chứa đựng giá trị tư tưởng và thẩm mỹ mang tính chất văn hóa có tác động đến cảm xúc, tư tưởng, tình cảm. Nó hiện diện xung quanh chúng ta,gần như mọi lời nói,hành dộng hay cử chỉ của con người đều mang tính nghệ thuật. Nghệ thuật được chiêm nghiệm qua các giác quan,từ đó sinh ra cảm xúc, một thứ tuyệt vời nhất mà mỗi ai cảm nhận nó cũng thấy vui buồn thậm chí đau khổ. Nghệ thuật là sự sáng tạo mang tính chất tư tưởng,thẩm mĩ, đôi khi nó mang những giá trị sâu sắc làm đẹp cho tâm hồn con người.

Nghệ thuật quả là kì diệu, nó chứa đựng vô vàng cảm xúc, nếu cuộc sống của chúng ta là một câu chuyện nhạt nhẽo thì những tư tưởng và tình cảm mà chúng ta có được sẽ giúp câu chuyện đó trở nên tràn đầy màu sắc và tươi thắm hơn,ngọt ngào hơn. Nhờ những tình cảm và thông điệp mà nhà thơ truyền tải đã giúp cho ta có thêm cái nhìn khách quan về cuộc sống, về mọi người mà chúng ta yêu thương hay gặp mặt hàng ngày.

Tiếng nói của tình cảm là tình cảm của người nghệ sĩ thể hiện qua các câu chữ, đoạn văn, bài thơ trong những tác phẩm của mình.Từ đó sẽ nói lên những suy tư của người viết đến người đọc,nó có thể là tiếng khóc lầm than, là khúc khải hoàn hay những tình cảm dung dị đời thường, tiếng lòng của nỗi yêu ghét hờn giận… Có thể nói, tình cảm có vai trò cực kì quan trọng trong quá trình sáng tạo nghệ thuật.

Nghệ thuật luôn luôn là tiếng nói của tình cảm. Đúng vậy. Nó được cảm nhận một cách sâu sắc qua những bài văn, bài thơ. Nó bày tỏ những khát vọng, cảm xúc sâu lắng của nhà thơ. Đó là nơi mà những câu chữ sẽ nói lên những điều mà người viết muốn giãi bày, những tình cảm chân thành mà nhà thơ cảm nhận được sẽ gắn liền với cuộc sống của chúng ta. Cuộc sống chúng ta vốn dĩ rất phong phú,phức tạp và những thứ trong đó tuy bừa bộn nhưng nó chứa đựng những bản sắc riêng và độc nhất mà ít ai biết được. Nhờ vậy, việc lấy những chất liệu mang tính chất đời thực,nghệ thuật mang thiên chức truyền đạt những cảm xúc, những tâm tư tình cảm giúp con người trở nên tuyệt vời hơn bao giờ hết.

Tiếng nói của nghệ thuật là tiếng nói của tâm hồn, nó không chỉ mang chức năng thẩm mỹ mà còn đảm nhận trong trọng trách giáo dục-nhận thức của con người.Nhờ nó,con người ta trở nên tình cảm, yêu bản thân,cuộc đời và trên hết là cách đối xử giữa con người với nhau. Nó phản ánh tâm tư,tình cảm ước mơ,khát vọng và những suy nghĩ, nhận thức, tư tưởng của nhà văn về con người và cuộc sống.

Khóc Dương Khuê được Nguyễn Khuyến viết vào năm 1902 khi Dương Khuê bệnh mất, nguyên mẫu là chữ Hán sau này được chính tác giả dịch ra thành chữ Nôm, và trở nên phổ biến hơn cả. Bài thơ được viết theo thể song thất lục gồm 38 câu. 

Mở đầu bài thơ Nguyễn Khuyến thể hiện sự buồn thương, bàng hoàng khi người bạn tri kỷ của ông bỗng nhiên bệnh mất.

"Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta."

Nguyễn Khuyến dùng cách gọi thân mật "bác Dương", cũng thể hiện tấm lòng kính trọng của tác giả với người bạn đã khuất. "Bác Dương thôi đã thôi rồi", chữ "thôi" ở đây là cách nói giảm nói tránh tinh tế về cái chết của Dương Khuê, một chữ "thôi" buông lơi như vậy lại thể hiện hết được cái hụt hẫng, bàng hoàng, là tiếng than nhẹ nhàng đầy suy tư của Nguyễn Khuyến trước hung tin bạn mất. Nỗi đau trong lòng tác giả được lột tả bằng các từ láy "man mác", "ngậm ngùi", bằng hình ảnh "nước mây" mênh mang, vô định, rộng lớn bộc bạch những nỗi buồn chơi vơi, khi đã ở tuổi xế chiều lại nghe người tri kỷ bước trước một bước. m điệu câu thơ như chùng hẳn xuống, là tiếng lòng buồn thương, lạc lõng, bơ vơ của tác giả, là nỗi đau khi để vụt mất thứ mà bản thân trân trọng vô cùng, và nỗi buồn ấy không chỉ khu trú riêng tâm hồn tác giả mà còn vượt ra phủ khắp mây trời, biển nước. Điều đó càng chứng minh rằng nỗi đau mất bạn này là nỗi đau quá lớn, mà một tấm lòng nhỏ của riêng tác giả chẳng thể nào chứa đựng hết đành phải san sẻ cho mây trời, để nguôi ngoai phần nào.

Trong nỗi buồn thương, tiếc nuối bao la ấy, dòng suy nghĩ của Nguyễn Khuyến dần dẫn lối đưa tác giả trở về với những kỷ xưa xa xăm, là giấc mơ thuở tráng niên của hai con người vốn là tri âm, tri kỷ. Nguyễn Khuyến hồi tưởng về thuở còn chung một khoa thi, cùng chung một sở nguyện, nhớ những "sớm hôm tôi bác cùng nhau", cả hai cùng có những tình cảm trân trọng, kính yêu thân tình, thấu hiểu lẫn nhau. Nguyễn Khuyến trân trọng cuộc kỳ ngộ này mà đem so sánh với "duyên trời" sắp đặt, đó dường như là một món quà quý giá mà cuộc đời đã ban tặng cho ông, ban cho ông một tri kỷ bầu bạn giữa thời thế có nhiều rối ren nhũng nhiễu, những nhà trí thức phải đau đáu về nỗi lo thời cuộc. May sao rằng vẫn có người chịu sẻ chia, tâm tình chia sẻ những nỗi day dứt, đó chính là may mắn lớn nhất với cuộc đời của một nhà nho đương thời. Cuộc sống của Nguyễn Khuyến khi gặp được tri kỷ thường có những thú vui khuây khỏa của bậc cao nhân, hiền triết, thoát khỏi chốn quan trường lắm thị phi cùng Dương Khuê, đó là niềm hạnh phúc mà bao người mơ cũng khó có được. Không chỉ chung vui trong cảnh thái bình mà tình nghĩa giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê còn được thể hiện qua những buổi loạn lạc, mất nước, giữa chốn quan trường hung hiểm, rối ren.

Sau những dòng hồi tưởng xa xôi thời còn tráng niên, Nguyễn Khuyến dời dòng ký ức về những năm tháng khi đã từ quan, lui về ở ẩn, thì tình cảm giữa ông và Dương Khuê lại càng trở nên thân thiết, sâu sắc, bởi đã bớt đi cái gánh nặng của chốn quan trường.  Hai con người đã ở tuổi gần đất xa trời, câu thơ mang âm điệu của một tâm hồn đượm chất suy tư, cảm thán về những năm tháng đã đi qua, là nỗi buồn thầm kín trong tâm hồn của một trí thức đã xa rời chốn quan trường nhũng nhiễu, nỗi bận tâm còn lại là người tri kỷ, thì nay cũng đã đi trước một bước. Còn gì xót xa hơn? Nguyễn Khuyến bỗng nhớ về lần gặp cuối đầy xót xa, nuối tiếc.

Nguyễn Khuyến đau buồn, lời thơ thốt ra vừa đau xót, vừa than trách rằng "Ai chẳng biết chán đời là phải/Vội vàng sao đã mải lên tiên", dẫu biết rằng thời thế thay đổi, lòng người thay đổi, nhưng chẳng phải vẫn còn một tấm chân tình Nguyễn Khuyến sao, cớ sao kẻ làm tri kỷ lại vội về với cõi tiên, để giải thoát khỏi nỗi khổ ải trần gian như thế, thân già như ông biết phải đối mặt làm sao với trần đời vốn đã thành vô nghĩa này. Người đã mất, đứng trước những thú vui vốn là tao nhã, là thú vị khi xưa thì hôm nay nó cũng trở nên nhạt nhòa, không còn hứng thú.

Bài thơ là những nỗi niềm xót thương vô tận, là những hồi tưởng đẹp đẽ, nhiều kỷ niệm của một thi sĩ tài năng với người bạn tri kỷ đã khuất, đó là những tình cảm thiêng liêng, cao cả, đáng trân trọng nhất. Đồng thời bài thơ còn đề cao, ca ngợi tình bạn gắn bó, keo sơn, thấu hiểu lẫn nhau, không chỉ thắm thiết trong thời bình, mà những buổi loạn lạc họ cũng chẳng hề quên nhau. Về nghệ thuật bài thơ được viết theo thể thơ song thất lục bát, với ngôn ngữ giản dị, thân tình, trong sáng, đậm chất suy tưởng, trầm ngâm, với nhiều những điển tích, điển cố sâu sắc, thể hiện được tài thơ tinh tế, uyên bác của Nguyễn Khuyến trong nền văn học trung đại Việt Nam.