Hãy phẫn tích đoạn trích sau: Xế chiều hôm ấy, bà mẹ chồng và chồng Dần mới đến. Cả hai cùng mặc quần áo cánh. Bà mẹ khoác một cái áo nâu dài đã bạc ở trên vai. Chú rể xách một chẽ cau, chừng một chụ...

Trong văn xuôi, đám cưới truyền thống với đầy đủ lễ lạt, nghi thức hay hiện đại với sự tối giản cho phù hợp thời đại được các tác giả miêu tả tỉ mỉ, chi tiết hơn. Dù ít hay nhiều, là không gian nghệ thuật chủ đạo hay một chi tiết nghệ thuật thoáng qua thì những đám cưới trong văn học cũng mang đậm màu sắc văn hóa. Không khí chủ đạo của đám cưới là hân hoan, vui vẻ, đầm ấm, hạnh phúc. Tuy nhiên, cũng có một số đám cưới trong văn chương hiện ra u ám, buồn tẻ, bi đát, trái ngược với hình ảnh và không khí của đám cưới truyền thống. Điều này được thể hiện qua Một đám cưới, đặc biệt là đoạn trích trên.

Trong truyện ngắn “Một đám cưới” của Nam Cao, đám cưới trở thành phông nền để nhà văn lột tả hiện thực bi thảm của nạn đói khủng khiếp năm Ất Dậu (1945) và sự “thui chột” những phẩm chất tốt đẹp của con người vì hoàn cảnh khốn cùng.

Vì nghèo không thể nuôi thêm một miệng ăn, vì nạn đói ngày càng khốc liệt hơn, bố Dần đã quyết định ép gả Dần cho người ta. Đám cưới của Dần được xem là một trong những đám cưới túng thiếu và thê thảm nhất trong văn học Việt Nam khi cảnh rước dâu diễn ra trong đêm tối, “vẻn vẹn có sáu người, cả nhà gái nhà trai”.

Cô dâu Dần cũng “không chịu mặc áo dài” mà “mặc những áo vải ngày thường nghĩa là một cái quần cồng cộc xẫng và đụp những miếng vá thật to, một cái áo cánh nâu bạc phếch và cũng vá nhiều chỗ lắm, một bên tay rách quá, đã xé cụt đến gần nách”.

Tuy là đám cưới truyền thống và cả hai gia đình đã nỗ lực để thực hiện những nghi thức, thủ tục cơ bản nhất như “lễ gia tiên”, “lễ bác nhà ta” (lạy mẹ Dần), “lễ sống ông” (lạy bố Dần), có trầu cau, nước chè mời khách…, song nó thiếu thốn tất cả mọi thứ, từ vật chất đến tinh thần, kể cả thứ quan trọng nhất là niềm hạnh phúc của đôi trẻ.

Bởi lẽ, gả thực chất là một cách để tống khứ Dần đi cho bớt một miệng ăn. Thông qua tình huống này, Nam Cao đã bộc lộ niềm day dứt, băn khoăn về thân phận con người. Cái đói và miếng ăn đã làm xói mòn nhân cách, thui chột tình thương bên trong những con người cùng đường, tuyệt lộ.