Viết bài văn phân tích "Thương quá rau răm"

Mỗi một tác phẩm văn học phải là một phát minh về hình thức và một sáng tạo về nội dung”( Lêônit Lêônôp). Trên hành trình sáng tạo nghệ thuật các nhà văn luôn thấm thía yêu cầu của nghề viết rằng tác phẩm văn học viết ra  phải thể hiện những tư tưởng, những quan niệm mới mẻ về cuộc sống và xã hội  bằng những tìm tòi đột phá trong hình thức nghệ thuật. Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư  đã thực sự làm được điều này trong tác phẩm Thương quá rau răm của mình khi đã chuyển tải nội dung tư tưởng đẹp đẽ bằng nghệ thuật trần thuật đặc sắc.

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư sinh ra lớn lên trên mảnh đất Nam Bộ nghèo khó, tuổi thơ của Nguyễn Ngọc Tư gắn liền với những dòng sông uốn khúc, rừng đước bạt ngàn, đồng lúa mênh mang, những con người lam lũ mà thật thà, hồn hậu. Chị thường viết về những chuyện nhỏ xíu ở xung quanh mình, với những con người và sự kiện của thời hôm nay liên quan đến cuộc sống của ngày hôm nay.Thương quá rau răm là một câu chuyện như thế, nhẹ nhàng nhưng chứa đựng triết lý nhân sinh sâu sắc.

Tác phẩm kể về cuộc sống của những con người nơi vùng đất hẻo lánh, xa xôi Mút Cà Tha. Con người nơi đây sống gần như tách biệt với cuộc sống bên ngoài, đó là nơi “nằm hiu hắt, lâu lâu mới thấy bóng dáng một con tàu lớ ngớ chạy vào rồi lại tẽn tò quay ra vì lầm đường, vì không biết đằng sau cù lao, sông cụt”. Chứng kiến cái chết đau thương của ông bạn láng giềng, trưởng ấp Tư Mốt tha thiết mong muốn có bác sĩ về đây làm việc, chữa bệnh cho người dân, có thêm hơi người  để cuộc sống của họ bớt tẻ nhạt, cô đơn. Khó có thể tìm thấy ở truyện ngắn này những sự kiện lớn lao của một cốt truyện phức tạp. Trong truyện, thời gian vận động của cốt truyện bị cắt ngang, ghép nối bởi cách chiếm lĩnh đời sống theo khoảnh khắc. Tính cách nhân vật cũng vậy, nó không có quá trình bộc lộ, phát triển mà như dòng chảy của sông, không ồn ào mà nặng trong từng cử chỉ, lời nói. Qua truyện ngắn, Nguyễn Ngọc Tư đã đề cập đến một vấn đề rất đời thường của cuộc sống nhưng người đọc cảm nhận được từ đó tấm lòng nhân hậu của con người vùng đất Mũi. Mặc dù phần lớn người nông dân Nam bộ trong truyện ngắn Nguyễn Ngọc Tư đều nghèo, đều có một số phận long đong, vất vả nhưng trên hết, họ sống với nhau bằng cái tình, bằng sự thương yêu và đùm bọc lẫn nhau, bằng một nghị lực sống dồi dào, mãnh liệt. Họ truyền cho nhau lòng quyết tâm “Cương quyết chỉ chết vì già”. Đây là một cá tính khá nổi bật của người Nam bộ, họ không sống bằng triết lý màu mè mà bằng chính tấm lòng yêu thương chân thành với đất và con người quê hương, mong muốn đem đến những điều tốt đẹp cho bà con mình. Bất giác đến đây, câu chuyện của người dân dải cù lao Mút Cà Tha làm ta nhớ tới khao khát âm thanh ánh sáng của hai đứa trẻ trong tác phẩm cùng tên của Thạch Lam. Giữ cuộc sống phố huyện nghèo túng, không biết lấy gì để vui, để hi vọng, hai chị em Liên hang ngày chờ đợi chuyến tàu đêm đi qua phố huyện để được nhúng mình vào cuộc sống thành thị trong chốc lát. Thế mới thấy khát vọng thoát khỏi sự vô tăm vô tích của cuộc đời luôn là một khát vọng cháy bỏng dù họ có sống ở thời đại nào đi chăng nữa.

Truyện ngắn “Thương quá rau răm” của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư cũng không quên gieo vào lòng người đọc bao nỗi suy tư, liên tưởng mạnh mẽ về cuộc sống. Những mong muốn về một cuộc sống mới mẻ, tươi đẹp hơn  cho con người vùng đất bị cách biệt được nhà văn gửi gắm qua  qua nhân vật ông Tư Mốt, qua người con gái tên Nga và những người dân của một chỏm xóm chưa đến ba mươi tư  nóc nhà. Ông Tư Mốt là một cựu chiến binh vô cùng yêu mến và gắn bó với dải đất cù lao mênh mang sông nước quê mình. Theo lời tâm sự của ông thì ông từng có cơ hội sống với phố xá tấp  nập, điều kiện vật chất đủ đầy nhưng vì thấy mảnh đất này cần ông nên ông sẵn sàng từ bỏ cơ hội để trở về gắn bó nơi đây. Cũng như những con người mảnh đất cù lao nghèo khó, tình nghĩa trong ông luôn đong đầy ăm ắp như dòng sông Vàm Cỏ. Ông luôn hi vọng rằng khi “đối xử tử tế thiệt tử tế” bằng cái tình sâu nặng thì sẽ giữ chân được những con người thành phố đến với dải đất này. Mặc dù năm người trước, họ đã đến  và đi không một lời từ biệt, ông trưởng ấp vẫn không hết hi vọng khi bác sĩ Văn đến công tác. Chiều nào ông cũng lại chỗ Văn, rủ rỉ rù rì. Ông biết giờ đó, bà mụ Năm, nhân viên thứ hai của trạm xá đã về nhà, có thể Văn thấy cô đơn. Ông kêu đám thanh niên lại chỗ Văn đàn hát tẳng tằng tăng, dẫn Văn đi câu cá hay soi ếch trong “mà”. Văn tham gia nhiệt tình nhưng không tha thiết như người đi đường thấy vật lạ thì cầm lên, rồi lại bỏ xuống, đi tiếp. Ông giục bà con đến trạm xá khám bệnh đẻ cho bác sĩ thấy sự cần thiết của mình ở nơi đây. Thậm chí ông sai con gái mà ông hết mực yêu thương bưng sang phòng Văn rổ khoai luộc, bắc nồi cơm lên bép, làm cá nấu canh chua như muốn nhen lên sự quyến luyến của tình cảm đôi lứa. Tuy nhiên tình nghĩa của người dân Mút Cà Tha lớn thế nào, tình yêu trong trẻo đẹp đẽ của Nga có sâu sắc đến nhường nào thì cũng không thể níu giữ chàng thanh niên Văn ở lại lâu hơn với những người dân nghèo thiệt phận. Văn đến với mảnh đất này rất lặng lẽ, không kết nối, không mưu cầu, không nhiệt thành, không quyến luyến cứ như thể đời ta là lục bình trôi đâu cũng được. “như người đi đường thấy vật lạ thì cầm lên, rồi lại bỏ xuống, đi tiếp”. Với cử chỉ, hành động đầy khó đoán, nặng trĩu nỗi niềm của Văn, ta dễ hiểu một lúc nào đó những vẫy vùng của tuổi trẻ trỗi dậy, Văn thế nào cũng ra đi. Chuyện gì đến cũng phải đến, Văn đã lặng lẽ rời mảnh đất này không một lời từ biệt. Hành động của Văn như một gáo nước lạnh dội vào trái tim nóng hổi tình nghĩa  của ông Tư Mốt, như một cái tia lửa nhỏ nhoi bị  tắt ngấm đi một cách nhanh chóng. Ông Tư mốt đầy thất vọng xót xa, trăn trở, tâm tư của ông như vọng vào sông nước mây trời:  “Thí dụ như con cá, lá rau, hạt gạo mến thương của người cù lao không ràng buộc được một con người (như đã từng rịt chân ông lại), thì cái bóng nhỏ nhoi của đứa con gái đang tuyệt vọng đứng ngóng chờ dưới bến không có ý nghĩa gì sao? Tuyệt không đáng gì à?”.  Câu hỏi đó cũng đã tạo nên  cái kết truyện đầy ngổn ngang, dang dở ấy khiến người đọc day dứt cho số phận con người rằng không phải cứ yêu thương là được  đáp lại bằng yêu thương, không phải trao một nụ cười hiền lành là nhận được một ánh mắt trìu mến, người tốt nhưng chưa chắc đã được hưởng hạnh phúc. Đọc truyện ngắn của Nguyễn Ngọc Tư không ai trong mỗi chúng ta khi gấp cuốn sách lại mà không thở dài một tiếng, không thốt lên một câu xót xa “ Sao mà lại buồn đến thế!”. Những con người Nam Bộ với nỗ lực thoát ra khỏi sự vô tăm vô tích của cuộc đời mà khó khăn, bất lực đến thế sao? Những khoảnh khắc, những mảnh vỡ tâm trạng, những dằn vặt, băn khoăn của nhân vật nhưng chứa đựng trong nó biết bao chiêm nghiệm, chân lí về cuộc đời, về con người của nhà văn.

Mỗi một tác phẩm văn học chân chính có giá trị luôn là “một khám phá về nội dung và sáng tạo về hình thức”. Ta không khó tìm trong tác phẩm “Thương quá rau răm” những sáng tạo riêng độc đáo về hình thức nghệ thuật của Nguyễn Ngọc Tư. Nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn hấp dẫn với sự đa dạng trong điểm nhìn trần thuật.Nhà văn trong vai của người kể chuyện ngôi thứ 3 , điểm nhìn trần thuật dịch chuyển có khi là điểm nhìn bên ngoài, có khi là điểm nhìn của ông Tư Mốt : Ông Tư kè chiếc xuồng vô sau, giậm chân giậm cẳng bứt đầu gãi tóc như thể mình vừa lỡ tay làm nên cơn giông chiều nay. Bởi ông biết rằng, mưa gió kia, sóng nước mênh mông kia và cả màu chiều đang lịm dần kia sẽ làm cho người bác sĩ trẻ này thất vọng. Bác sĩ thứ sáu về làm việc ở trạm xá cù lao. Năm người trước đã ra đi, đi vì không chịu nổi thiếu thốn. Và buồn. Có khi là điểm nhìn của bác sĩ Văn :”Mà, trông Văn vẫn buồn, buồn chen giữa hai cái cười, nó tranh thủ cả khi Văn đưa ly rượu lên môi và để ly không xuống (còn lúc uống thì mặt Văn nhăn nhúm lại, vẻ buồn không rõ ràng). Hỏi làm sao buồn thì Văn cười, ủa, cháu có buồn gì đâu. Hỏi nhớ thành phố à, Văn cũng cười, không, thành phố có gì mà nhớ. Hỏi nghĩ sao mà tình nguyện về đất cù lao này, nghe tên Mút Cà Tha bộ không ớn sao, Văn (lại) cười, không, có nghĩ gì đâu, cháu chọn nơi nào hẻo lánh ít người… Nghe cái giọng như đời ta là lục bình, trôi đâu cũng được, càng xa càng tốt”. Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư như hòa nhập vào dòng tâm tư của  nhân vật, giúp nhân vật nói lên những tâm sự thầm kín của mình, cũng chính là tựa vào giác quan, tâm hồn nhân vật để người kể biểu hiện cảm nhận về cuộc sống xung quanh. Những lời tha thiết, những dòng cảm xúc của nhân vật  trước cuộc đời bàng bạc trong từng trang văn hay cũng chính là niềm thương cảm  khôn nguôi của nhà văn cho  kiếp người đang quẫy đạp giữa biển đời tăm tối. Nghệ thuật khắc họa nhân vật không chỉ qua hành động lời nói mà qua dòng nội tâm sâu kín của nhân vật. Ngôn ngữ trần thuật tự nhiên mang màu sắc Nam Bộ. Giọng điệu mộc mạc, dân dã rất Nam Bộ pha trộn cùng với giọng trữ tình. Tất cả tạo nên một tác phẩm văn xuôi giàu chất thơ trữ tình, nhẹ nhàng, tinh tế và sâu lắng có ý nghĩa rất lớn trong khả năng lay động tâm hồn, thức tỉnh nhận thức của người đọc . Rằng ở đâu đó quanh cuộc sống của mỗi người, còn có biết bao kiếp người đang quẫy đạp trong biển đêm tăm tối của cuộc đời cần lắm sự đồng cảm chở che của con người.

Dù dòng thời gian vẫn miệt mài chảy trôi, bao đời người dâu bể, bao thế kỷ thăng trầm, âm thầm cái công việc của nó là phủi bụi, xoá bỏ tất cả thì những gì là thơ, là văn, là nghệ thuật sẽ còn sống mãi trong đó có tác phẩm của Nguyễn Ngọc Tư.