Bàn về ý nghĩa của việc tuổi trẻ chuẩn bị hành trang cho tương lai

Trong quá trình bước sang thế kỷ mới, đất nước ta đối diện với vô số khó khăn và thử thách. Để đạt được vị thế cân bằng với các quốc gia khác trên thế giới, chúng ta cần chuẩn bị kỹ lưỡng hành trang của mình, trong đó có việc tự nhận thức đúng về bản thân. Về vấn đề này, trong cuốn “Chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới” của Vũ Khoan có phát biểu sau: “Cái mạnh của con người Việt Nam là sự thông minh và nhạy bén với cái mới. Nhưng bên cạnh cái mạnh đó vẫn tồn tại không ít cái yếu. Ấy là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học “thời thượng”, nhất là khả năng thực hành và sáng tạo bị hạn chế do lối học chay, học vẹt nặng nề”. Vậy chúng ta cần phải làm gì để chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới một cách tốt nhất?

Nếu mỗi bước đi trong cuộc đời được coi như một chuyến du lịch xa, thì cuộc đời của mỗi chúng ta chính là một chuỗi hành trình dài của những cuộc phiêu lưu. Đích đến của mỗi chuyến đi không chỉ là để chinh phục mà còn để ta học hỏi và chuẩn bị cho những cuộc hành trình tiếp theo, giúp ta trưởng thành hơn. Tuy nhiên, giống như một cuộc lên đường, để đến được đích mỗi người phải chuẩn bị cho mình những hành trang cần thiết giúp ta có niềm tin, sức mạnh và sự kiên trì để vượt qua mọi khó khăn và thử thách. Việc tự trang bị cho mình những điều đó sẽ giúp ta tránh khỏi nguy cơ bị tụt lại phía sau.

Nhu cầu toàn cầu hóa và hội nhập tăng cao trong khi xã hội đang phát triển ngày càng mạnh mẽ. Đất nước ta lúc này sẽ đối diện với nhiều cơ hội cũng như thách thức vô cùng khó khăn. Với một khởi đầu thấp vốn có, để bắt kịp với sự phát triển chung của thế giới, cả xã hội cũng như từng cá nhân đều cần phải nỗ lực rất nhiều. Đặc biệt, những người trẻ cần nhận ra điểm mạnh và yếu của bản thân để có thể khắc phục nhược điểm và phát huy tối đa ưu điểm. Hoàn toàn có lý khi phát biểu của Vũ Khoan chỉ ra rằng người Việt Nam có điểm mạnh là sự thông minh và nhạy bén với những điều mới.

Nhận định đó đã được chứng minh thông qua thực tế sự phát triển của lịch sử dân tộc ta, đặc biệt trong những năm gần đây. Ngày càng nhiều học sinh, sinh viên Việt Nam đã khẳng định được bản thân mình trong những môi trường quốc tế đòi hỏi rất khắc nghiệt. Những thành tích cao tại các cuộc thi Olympic quốc tế, những công trình nghiên cứu, những tài năng được thế giới đánh giá cao và thừa nhận... Đó chính là minh chứng rõ ràng nhất cho một dân tộc tuy nhỏ bé nhưng giàu truyền thống hiếu học, thông minh và chăm chỉ. Ngoài ra, khả năng nắm bắt kỹ thuật công nghệ mới, nhạy bén với cái mới của người Việt Nam được đánh giá cao. Việc vận hành và sử dụng các thiết bị kỹ thuật do nước ngoài chuyển giao cho Việt Nam được thực hiện nhanh chóng, thành thạo và đạt hiệu quả cao.
Chúng ta luôn có những ý tưởng sáng tạo phù hợp với tình hình thực tế của đất nước bao gồm địa hình, thời tiết, nhân lực... để tối đa hóa hiệu quả và năng suất công việc. Chủ trương của Đảng, nhà nước ta trong quá trình hiện đại hóa và công nghiệp hóa là "đi tắt đón đầu", tiếp cận thông tin và công nghệ một cách nhanh chóng, tối ưu hóa thời gian, rút ngắn khoảng cách bắt kịp với trình độ phát triển của thế giới. Cùng với những thế mạnh đó, đất nước ta đang tiến gần hơn tới trình độ phát triển của thế giới một cách nhanh chóng.

Trong quá trình chuẩn bị hành trang bước vào thế kỷ mới, mỗi chúng ta cần nhận thức rõ những điểm mạnh của bản thân và không ngừng phát triển chúng, biến chúng thành động lực chính. Tuy nhiên, việc chuẩn bị hành trang cho tương lai không thể chỉ dừng lại ở đó. Theo triết học Mác - Lênin, sự tồn tại của một sự vật, hiện tượng luôn là sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập. Ngoài những mặt tích cực thì những mặt tiêu cực vẫn luôn tồn tại song hành, chúng đồng thời vừa là rào cản vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Điều đó cần được nhận thức rõ ràng khi chuẩn bị hành trang cho tương lai quan, bên cạnh những mặt mạnh, chúng ta cũng cần nhận thấy được những điểm yếu và tìm ra định hướng phát triển cho bản thân. Những điểm yếu mà Vũ Khoan đề cập ở đây chính là những lỗ hổng về kiến thức cơ bản do thiên hướng chạy theo những môn học "thời thượng", sự hạn chế khả năng thực hành và sáng tạo do lối học chay, học vẹt.

Trong thời đại hiện tại, vẫn tồn tại những thách thức tiềm ẩn. Việc tiếp cận nhanh chóng với tiến bộ của thế giới và "đi tắt, đón đầu" cũng mang theo nhiều vấn đề, nếu không có hướng khắc phục sẽ ngăn cản quá trình phát triển. Chạy theo các môn "thời thượng" khiến cho kiến thức cơ bản bị bỏ sót một lượng lớn, nếu không bổ sung kịp thời sẽ dẫn đến tình trạng không có gốc mà có ngọn, không đảm bảo cho quá trình phát triển bền vững. Đó là quan điểm lệch lạc khi coi việc chỉ cần học tốt và chuyên sâu một số môn cần thiết là đủ, dẫn đến tình trạng học lệch ở một bộ phận lớn học sinh hiện nay. Một con người chỉ có thể thực sự tự tin khi được trang bị đầy đủ kiến thức cơ bản về mọi mặt.

Những thách thức luôn tiềm ẩn bên trong thời cơ. Việc tiếp cận với tiến bộ của thế giới và "đi tắt, đón đầu" nhanh chóng cũng mang theo vô số vấn đề và sẽ cản trở quá trình phát triển nếu không có hướng khắc phục kịp thời. Kiến thức cơ bản sẽ bị hỏng một lượng lớn nếu cứ chạy theo các môn "thời thượng" và không bổ sung kịp thời, dẫn đến tình trạng không có gốc mà có ngọn, quá trình phát triển bền vững sẽ không được đảm bảo. Quan điểm lệch lạc rằng chỉ cần học tốt và chuyên sâu một số môn cần thiết là đủ đã dẫn đến tình trạng học lệch ở một bộ phận lớn học sinh hiện nay. Sự tự tin của một con người chỉ có thể có được khi họ được trang bị đầy đủ kiến thức cơ bản về mọi mặt của cuộc sống.

Cùng với đó, những hạn chế về khả năng thực hành và sáng tạo vẫn còn tồn tại. Trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, việc theo đuổi các môn học đang được ưa chuộng trên toàn cầu khiến chúng ta phải đối mặt với không ít thách thức: trình độ phát triển chưa đáp ứng được các yêu cầu mới, thời đại mới, tình trạng học chay, học vẹt diễn ra nhiều hơn trong học sinh. Hơn nữa, hình thức giáo dục truyền thống cũng có tác động: thuyết giảng là chính, sự yếu kém trong năng lực hướng dẫn thực hành và sáng tạo của giáo viên, thói quen học vẹt, ỷ lại, bị động của học sinh... Những vấn đề này khiến cho việc giáo dục, đào tạo trở nên không đạt hiệu quả cao.

Về việc chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, Vũ Khoan tập trung chủ yếu về chuẩn bị tri thức và kĩ năng trong công việc. Tuy nhiên, chỉ có điều đó thôi thì chưa đủ để có thể tự tin đối mặt với tương lai nhưng đó là điều quan trọng và tiên quyết. Hiện nay, thế giới ngày càng phát triển với trình độ cao, hướng tới kinh tế tri thức, do đó chúng ta cần củng cố và nâng cao trình độ chuyên môn, hiểu biết của bản thân để hội nhập với thế giới. Vận mệnh của một quốc gia, dân tộc phát triển hay tụt hậu phụ thuộc vào yếu tố sống còn đó là việc chuẩn bị hành trang.

Trong đất nước đó, mỗi cá nhân cần phải là một người tự chủ, tích cực, sáng tạo trong một tập thể có tính sáng tạo và tích cực. Đối với thế hệ trẻ thì điều này càng có ý nghĩa quan trọng, giống như Bác Hồ đã từng nói: “Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”. Thanh niên là thế hệ được toàn xã hội đặt niềm tin, là tương lai của đất nước. Chúng ta mang trên mình trách nhiệm vinh quang nhưng cũng rất nặng nề, đòi hỏi chúng ta cần phải nỗ lực không ngừng, cố gắng học hỏi nâng cao tri thức, hướng tới mục tiêu hội nhập với nền kinh tế và tri thức thế giới. Cùng với đó chúng ta cần tiếp tục bồi đắp và phát huy những phẩm chất quý báu của dân tộc song song với khắc phục những thiếu sót, hạn chế trong giáo dục. Việc tập trung nâng cao chất lượng, chống lại tiêu cực trong giáo dục, xã hội hóa vấn đề giáo dục sẽ góp phần đưa nước ta trở thành một nước mạnh về mọi mặt, sánh vai cùng các nước phát triển trên thế giới.

Chúng ta hiện đang sống trong thế kỷ mới nhưng những nhận định của Vũ Khoan vẫn giữ được giá trị. Việc chuẩn bị hành trang bước vào thế kỷ mới cũng là chuẩn bị cho tương lai, luôn là điều rất cần thiết và có ý nghĩa đối với mỗi con người.