các đặc trưng của thể loại thơ trữ tình

Thơ trữ tình có những đặc điểm được thể hiện trên tính trữ tình, chủ thể trữ tình và nội dung phản ánh trong thơ trữ tình.

a. Tính trữ tình trong thơ
Chất thơ, cảm xúc trong tác phẩm được tạo nên từ yếu tố trữ tình. Tác phẩm thơ tập trung diễn tả những cảm xúc, rung động, suy tư của chính nhà thơ về cuộc đời. Những cảm xúc, rung động ấy xét đến cùng là những tiếng dội của những sự kiện, hiện tượng đời sống vào tâm hồn nhà thơ - đây là những đặc điểm cơ bản nhất của tác phẩm thơ. Hiểu rõ những điều này ta sẽ có một định hướng rõ ràng trong việc tiếp cận, phân tích đúng nội dung tác phẩm. Khi phân tích thơ, ta không chỉ đi sâu vào mổ xẻ, cắt nghĩa, lí giải về các chi tiết, sự kiện, sự việc được nhà thơ đề cập, mà điều quan trọng là thấy và nói được những cảm xúc, tâm trạng, thái độ và suy tư của nhà thơ về các vấn đề trên.

b. Về chủ thể trữ tình
Trong tác phẩm thơ ca, ta luôn bắt gặp bóng dáng con người đang nhìn, ngắm, đang rung động, suy tư về cuộc sống. Đối tượng ấy được gọi là chủ thể trữ tình, hay nói cách khác chủ thể trữ tình là chính bản thân con người đang cảm xúc, suy tư trong tác phẩm thơ. Trong tác phẩm thơ, nhân vật trữ tình chỉ hiện diện, đối thoại với độc giả bằng những sắc thái tình cảm, thái độ tình cảm còn chủ thể trữ tình là yếu tố luôn có mặt để thể hiện nội dung trữ tình của tác phẩm. Bởi vậy khi phân tích thơ, ta phải phân tích nội dung trữ tình. Và muốn phân tích nội dung trữ tình thì nhất thiết phải nắm bắt và phân tích được chủ thể trữ tình vì nội dung luôn chứa đựng trong chủ thể trữ tình.

Mỗi bài thơ trữ tình đều chứa một chủ thể trữ tình mang màu sắc cá nhân
Mỗi bài thơ trữ tình đều chứa một chủ thể trữ tình mang màu sắc cá nhân
c. Về nội dung phản ánh trong thơ trữ tình:
Thơ trữ tình biểu hiện trực tiếp thế giới chủ quan của con người: Trong tác thơ trữ tình, tình cảm, cảm xúc, tâm trạng cũng như suy nghĩ,... được trình bày trực tiếp và làm thành nội dung chính cho tác phẩm. Nhà thơ biểu hiện cảm xúc cá nhân của mình mà không cần kèm theo bất cứ một sự miêu tả biến cố, sự kiện nào. Người đọc cảm nhận được thế giới nội tâm, thái độ xúc cảm và tâm trạng của nhân vật trữ tình đối với con người, cuộc đời và thiên nhiên. Tác giả có thể không cần phải đi sâu miêu tả con người cùng với nguyên nhân cụ thể dẫn tới những cảm xúc đó. Điều này chứng tỏ sự biểu hiện trực tiếp thế giới chủ quan của tác giả là đặc điểm tiêu biểu, đầu tiên của tác phẩm trữ tình.

Thơ trữ tình phản ánh thế giới khách quan nhằm biểu hiện thế giới chủ quan của tác giả: Tác phẩm thơ trữ tình biểu hiện cảm xúc của nhà thơ nhưng điều đó cũng được xác lập trong một mối quan hệ giữa con người và thực tại khách quan bởi vì mọi cảm xúc, tâm trạng, suy nghĩ của con người bao giờ cũng đều là cảm xúc về cái gì đó, tâm trạng trước một vấn đề gì đó… Do đó, hiện tượng cuộc sống vẫn được thể hiện trong tác phẩm trữ tình. Mặc dù thể hiện thế giới chủ quan của con người, tác phẩm trữ tình vẫn xem trọng việc miêu tả các sự vật, hiện tượng trong đời sống khách quan bằng các chi tiết chân thật, sinh động. Như vậy, tác phẩm trữ tình cũng phản ánh thế giới khách quan nhưng chức năng chủ yếu là nhằm biểu hiện những cảm xúc, tâm trạng cùng suy nghĩ của con người.