nguyễn ngọc khánhBước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi tiều vài chú,
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Dừng chân đứng lại: trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.
Phân tích bài thơ:
1. Bối cảnh và cảm xúc:
- Bài thơ được viết khi Bà Huyện Thanh Quan đi qua Đèo Ngang, một địa danh nổi tiếng nằm giữa ranh giới Hà Tĩnh và Quảng Bình. Cảnh vật hoang sơ, hẻo lánh ở nơi đây đã khơi gợi nỗi cô đơn, buồn bã trong lòng tác giả, đặc biệt là khi bà nhớ đến quê hương và gia đình.
2. Hình ảnh thiên nhiên:
- Hình ảnh “cỏ cây chen đá, lá chen hoa” miêu tả cảnh vật thiên nhiên hoang sơ nhưng đầy sức sống. Những từ ngữ như "chen" thể hiện sự sống mãnh liệt, thiên nhiên dù hoang vắng nhưng vẫn đầy sự sinh động.
3. Con người và cuộc sống:
- Hình ảnh "lom khom" và "lác đác" cho thấy cuộc sống của người dân nơi đây cũng khắc khổ, lặng lẽ. Cuộc sống nơi miền núi Đèo Ngang được miêu tả bằng những hình ảnh rất đỗi bình dị nhưng lại chất chứa nỗi buồn của sự nghèo khó và đơn sơ.
4. Nỗi nhớ nước và nhớ nhà:
- Hai câu thơ “Nhớ nước đau lòng con quốc quốc, Thương nhà mỏi miệng cái gia gia” là tâm điểm của bài thơ, thể hiện sâu sắc nỗi nhớ quê hương và gia đình của tác giả. Tiếng kêu của chim quốc và gia là biểu tượng của nỗi nhớ, nỗi buồn dai dẳng trong lòng người lữ khách.
5. Cảm giác cô đơn:
- Câu kết “Một mảnh tình riêng ta với ta” thể hiện sự cô đơn tột cùng. Tác giả dường như chỉ còn lại một mình, với "mảnh tình riêng" tự an ủi mình giữa không gian bao la của thiên nhiên.
Kết luận: Bài thơ "Qua Đèo Ngang" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của thể thơ Đường luật Việt Nam, phản ánh tâm trạng của người phụ nữ xưa - vừa yếu đuối nhưng cũng rất kiên cường. Qua bài thơ, ta cảm nhận được nỗi buồn xa quê, nỗi nhớ gia đình, và cảm giác cô đơn giữa không gian bao la của thiên nhiên.