Nhà văn Diêm Liên Khoa (Trung Quốc) từng phát biểu: " Đời sống không phải là nguồn mạch duy nhất của sáng tác. Nó chỉ là một nguồn mạch quan trọng, ngoài ra tưởng tượng cũng là một nguồn mạch quan tr...

Nhà văn Diêm Liên Khoa đã từng nói rằng “Đời sống không phải là nguồn mạch duy nhất của sáng tác. Nó chỉ là một nguồn mạch quan trọng, ngoài ra tưởng tượng cũng là một nguồn mạch quan trọng khác”. Quả thật đúng như vậy! Đời sống và trí tưởng tượng đều có vai trò vô cùng to lớn trong việc hình thành nên những tác phẩm nghệ thuật.
Trước hết, ta cần hiểu được ý nghĩa của hai cụm từ “đời sống” và “trí tưởng tượng”. Đời sống ở đây chính là tất cả những gì diễn ra xung quanh chúng ta, là hiện thực cuộc sống mà con người đang trải qua mỗi ngày. Còn trí tưởng tượng lại là khả năng tư duy, sáng tạo của nhà văn để biến những điều chưa xảy ra hoặc những điều đã xảy ra nhưng chưa đến mức độ hiện thực hóa trong cuộc sống trở nên sinh động hơn, hấp dẫn hơn. Cả hai yếu tố này đều đóng vai trò rất quan trọng đối với sự nghiệp sáng tác của các nhà văn. Nếu như đời sống là chất liệu để xây dựng lên tác phẩm thì trí tưởng tượng sẽ giúp cho những chất liệu ấy trở nên mới mẻ, độc đáo hơn.
Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật, nhà văn luôn lấy đời sống làm gốc rễ để nuôi dưỡng cảm hứng sáng tác. Nhà văn Nguyễn Minh Châu đã từng khẳng định rằng: “Văn học và đời sống là hai vòng tròn đồng tâm mà tâm điểm chính là con người”. Có thể thấy, đời sống chính là nơi khởi nguồn cho mọi cảm hứng viết của nhà văn. Từ những chất liệu của đời sống, nhà văn sẽ lựa chọn, chắt lọc để tìm kiếm những chi tiết đắt giá nhằm phục vụ cho mục đích sáng tác. Trong tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”, nhà văn Nguyễn Minh Châu đã xây dựng tình huống truyện đặc sắc khi ông Sáu – nhân vật chính trong truyện - sau nhiều năm tháng xa cách gia đình vì chiến tranh đã cố gắng tìm mọi cách để gần gũi với bé Thu - đứa con gái bé bỏng mà ông hết mực yêu thương. Thế nhưng đáp lại tình cảm của ông Sáu, bé Thu lại tỏ ra sợ hãi, thậm chí còn có những hành động khiến người đọc phải rơi nước mắt. Đỉnh điểm của câu chuyện phải kể đến cảnh chia tay đầy xúc động giữa hai cha con. Khi ông Sáu lên đường ra Bắc, bé Thu đã chạy ra ôm chầm lấy ba, hôn khắp người ba và nắm chặt lấy không chịu buông. Những giọt nước mắt của bé Thu khi ấy chính là những giọt nồng thắm của tình phụ tử mà bấy lâu nay bị chôn vùi giờ đây mới được bộc lộ một cách rõ nét. Tình huống truyện đã góp phần thể hiện chủ đề tư tưởng của tác phẩm: mối quan hệ mật thiết giữa nghệ thuật và đời sống. Tác giả muốn gửi gắm thông điệp tới bạn đọc rằng: đừng bao giờ đứng nhìn thế giới một cách đơn giản mà hãy cố gắng nhìn vào bên trong bản chất của sự vật, sự việc để nhận ra những mối quan hệ đa chiều, phong phú đằng sau cái thế giới kia.
Tuy nhiên, nếu chỉ sử dụng chất liệu của đời sống thôi thì chưa đủ để tạo nên một tác phẩm hoàn chỉnh. Để tác phẩm trở nên hấp dẫn hơn, đòi hỏi nhà văn phải biết kết hợp giữa đời sống và trí tưởng tượng. Trí tưởng tượng sẽ giúp cho nhà văn có thể khám phá sâu hơn về nội dung, tư tưởng của tác phẩm. Đồng thời, nó cũng giúp cho nhà văn có thêm nhiều phương án để xử lý cốt truyện sao cho phù hợp với nội dung chung của toàn bộ tác phẩm. Chẳng hạn, trong tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, nhà văn đã sử dụng thủ pháp nghệ thuật tương phản đối lập để làm nổi bật khung cảnh phố huyện nghèo nàn, tăm tối trước đêm tàn. Sự đối lập giữa ánh sáng và bóng tối, âm thanh ồn ào của chợ phiên và tiếng trống thu không, tiếng ếch nhái kêu vang ngoài đồng đã gợi lên trong lòng người đọc nỗi buồn man mác về số phận của những kiếp người nhỏ bé nơi phố huyện. Họ vẫn cứ lầm lũi, vất vả mưu sinh dù trời đã về khuya. Hình ảnh chị Tí dọn hàng nước, bác phở Siêu nhóm lửa, vợ chồng bác xẩm ngồi chờ đợi lòng thiện cảm của khách qua đường hay hình ảnh mẹ con chị em Liên ngồi trong bóng tối trông coi cửa hàng tạp hóa… Tất cả họ đều mong ngóng một điều gì đó tươi sáng hơn sẽ đến với mình. Tuy nhiên, càng về khuya, lượng khách ghé vào mua hàng càng ít dần khiến cho niềm hi vọng le lói ban đầu của họ vụt tắt. Họ lại quay trở về với cuộc sống tẻ nhạt thường ngày. Qua đó, nhà văn Thạch Lam muốn bày tỏ niềm xót thương đối với những kiếp người nhỏ bé trong xã hội đương thời.
Tóm lại, đời sống và trí tưởng tượng đều là những yếu tố quan trọng không thể thiếu trong quá trình sáng tác của nhà văn. Hai yếu tố này bổ sung cho nhau để tạo nên một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo.