thu vịnh mang phong cách thơ lãng mạn hay cổ điển đây mùa thu tới mang phong cách bài thơ lãng mạn hay cổ điển

Thu Vịnh thuộc thể loại thất ngôn bát cú Đường luật, được sáng tác theo đúng những quy tắc chặt chẽ của thể loại này. Bài thơ có bố cục bốn phần đề thực luận kết thông thường.
Mở đầu là hai câu đề:
Trời thu xanh ngắt mấy từng cao,
Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu.
Hai nét vẽ “trời thu xanh ngắt” và “cần trúc lơ phơ” ở câu thơ đầu tạo nên một bức tranh thu đẹp và thơ mộng với sắc xanh làm chủ đạo (xanh trời, xanh nước, xanh bèo…). Xanh ngắt là xanh thăm thẳm từ xa nhìn lại tưởng như không thể nào đo được (Bầu trời xanh ngắt - Truyện Kiều). Trong màu xanh ấy lại có một “cần trúc” vươn lên như đang thở lấy khí trời của mùa thu. Từ láy “lơ phơ” gợi tả vẻ thưa thớt của những lá trúc lay động bởi gió heo may mùa thu. Hình ảnh cần trúc còn gợi nhắc đến phong cảnh làng quê với chất liệu mộc mạc, tinh tế của cổ thi:
Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu.
(Nguyễn Khuyến)
Câu thơ thứ hai gợi lên cái se lạnh của mùa thu qua hình ảnh “gió hắt hiu”. Từ “hắt hiu” vừa gợi cái rung rẩy, đượm buồn của những cành trúc vừa gợi tâm trạng của con người trước cảnh vật, một chút bâng khuâng xao xuyến. Như vậy chỉ bằng hai nét vẽ chấm phá đơn sơ mà đầy sức gợi của đường nét và màu sắc, nhà thơ đã vẽ lên một bức tranh mùa thu đồng quê Bắc Bộ thật đẹp và thơ mộng.
Sang đến hai câu thực tiếp theo thì bức tranh thiên nhiên mùa thu càng trở nên rõ nét hơn:
Nước biếc trông như tầng khói phủ,
Song thưa để mặc bóng trăng vào.
Không gian mở rộng ra cả chiều kích bên trên với bầu trời xanh ngắt điểm những làn mây trắng trôi nhẹ nhành như những tấm lụa đào. Trên mặt ao, nước mùa thu trong veo, lặng lẽ phản chiếu bóng trăng tròn vành vạnh. Bức tranh mùa thu nơi thôn dã hiện lên thật đẹp và hữu tình. Cảnh đêm thu tĩnh lặng, êm đềm, tràn ngập ánh trăng cũng là để chuẩn bị cho sự xuất hiện của cảnh thu ở phần luận.
Nếu như ở 4 câu thơ đầu, Nguyễn Khuyến tập trung miêu tả cảnh sắc mùa thu với những hình ảnh đặc trưng thì sang đến 4 câu thơ sau tác giả bộc lộ tâm trạng của mình trước cảnh thu. Đó là nỗi lòng của một nhà thơ yêu thiên nhiên nhưng nặng trĩu ưu tư về thế thời.
Rặng liễu đìu hiu đứng chịu tang,
Tóc buồn buông xuống lệ ngàn hàng.
Điểm nhìn của nhà thơ từ phía ao chuôm hẹp dần vào một rặng liễu. Đây là một hình ảnh rất quen thuộc trong thơ ca:
Lễ hòao đôi ngọn liễu mềm thướt
Thất huyền cầm một tiếng tịch dương.
(Chinh phụ ngâm)
Trong thơ Nguyễn Khuyến, rặng liễu lại chứa đựng nhiều tâm trạng:
Dặm thế, ngõ đâu từng trúc ấy,
Năm sau hội thác biết ai có sầu?
(Bạn đến chơi nhà)
Hình ảnh rặng liễu đìu hiu được nhân hóa như một biểu tượng về thân phận nữ nhi trong xã hội đương thời khiến ta nhớ đến hình ảnh nàng Tiểu Thanh trong bài Độc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du:
Son phấn có thần chôn vẫn hận,
Văn chương không mệnh đốt còn vương.
Ở đây, rặng liễu đìu hiu đang khóc thương hay chính nhà thơ đang rơi lệ? Tâm trạng của nhà thơ trước cảnh đời đổi thay đang buồn bã, đau đớn như tóc liễu đang khóc than, lệ ngàn hàng tuôn rơi. Nỗi buồn đó dường như lan tỏa ra khắp cảnh vật:
Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt
Màu sắc của da trời vốn có song dưới ngòi bút của Nguyễn Khuyến nó trở nên đậm đà, sống động hơn. Màu xanh ấy phải chăng là sự ám ảnh về màu áo quan tài trong bài thơ Khóc Dương Khuê:
Hơi rượu cay nồng dễ chửa nguôi,
Xót người bạc mệnh chẳng vui sao!
Mà nay ông bạn hiền của nhà thơ đã mất, đất nước đang chìm trong cảnh lầm than, nô lệ. Nhà thơ bất lực trước cuộc đời đen bạc. Cái buồn của nhà thơ vì thế mà cũng sâu lắng hơn, thấm thía hơn.
Bài thơ Thu vịnh đã góp thêm một bức tranh mùa thu đẹp vào kho tàng văn học Việt Nam. Qua đó giúp chúng ta hiểu thêm về tâm hồn giàu cảm xúc và tấm lòng yêu nước của nhà thơ Nguyễn Khuyến.