Huy Cận là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới, ông đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị cho nền văn học Việt Nam. Trong đó, “Chiều thu quê hương” là một bài thơ đặc sắc viết về vẻ đẹp của thiên nhiên và con người nơi làng quê Bắc Bộ. Sáu câu thơ đầu tiên của bài thơ đã khắc họa khung cảnh buổi chiều thu êm ả trên quê hương của tác giả:
“Chiều buông xuống, nắng nhạt nhòa
Lá trúc vờn trong gió nhẹ đưa
Mái tranh mờ khói lam chiều
Tiếng lao xao vọng từ xa tiếng ai?
Hoa mướp cuối mùa vàng rực rỡ
Giếng nước trong veo soi bóng trời xanh.”
Bức tranh thiên nhiên được mở ra với hình ảnh “chiều buông xuống”, đây là thời điểm kết thúc một ngày, khi ánh sáng dần tắt đi và màn đêm sắp sửa bao trùm lên không gian. Tác giả sử dụng động từ “buông” để diễn tả sự chuyển giao giữa ngày và đêm, tạo nên một cảm giác nhẹ nhàng, thư thái. Cùng với đó, màu sắc “nắng nhạt nhòa” càng làm tăng thêm vẻ yên bình, tĩnh lặng của buổi chiều thu.
Trong bức tranh ấy, hình ảnh “lá trúc vờn trong gió nhẹ đưa” hiện lên thật sinh động. Lá trúc vốn là một biểu tượng quen thuộc của làng quê Bắc Bộ, nó mang vẻ đẹp thanh mảnh, duyên dáng. Khi hòa quyện cùng gió thu, lá trúc trở nên mềm mại, uyển chuyển, như đang nhảy múa trong không gian. Động từ “vờn” đã gợi lên một cách tinh tế sự tương tác giữa lá trúc và gió, tạo nên một khung cảnh thơ mộng, trữ tình.
Không chỉ có thiên nhiên, con người cũng góp phần làm nên vẻ đẹp của buổi chiều thu. Tiếng “lao xao” vang vọng từ xa, nghe như tiếng nói cười của những người dân quê. Đó có thể là tiếng trò chuyện của các cô gái bên bờ ao, hay tiếng hát của trẻ em đang chơi đùa. Âm thanh ấy mang đến cho bức tranh chiều thu một nét vui tươi, rộn ràng.
Ở hai câu thơ tiếp theo, tác giả tập trung miêu tả chi tiết hơn về cuộc sống của con người nơi làng quê. Hình ảnh “mái tranh mờ khói lam chiều” gợi lên một không gian ấm cúng, thân thuộc. Mái tranh là biểu tượng của những ngôi nhà đơn sơ, giản dị nhưng đầy ắp tình yêu thương. Khói lam chiều bay lên từ mái tranh, hòa quyện với ánh nắng chiều tà, tạo nên một bức tranh huyền ảo, lung linh.
Cuối cùng, hình ảnh “hoa mướp cuối mùa vàng rực rỡ” và “giếng nước trong veo soi bóng trời xanh” đã khép lại bức tranh chiều thu. Hoa mướp là loài hoa thường thấy ở các vùng nông thôn, nó mang vẻ đẹp mộc mạc, giản dị. Khi cuối mùa, hoa mướp vẫn tỏa sắc vàng rực rỡ, như một lời nhắc nhở về sự tồn tại của cái đẹp dù trong hoàn cảnh nào. Giếng nước trong veo phản chiếu bầu trời xanh cao vời vợi, tạo nên một khung cảnh hài hòa, cân đối.
Sáu câu thơ đầu tiên của bài thơ “Chiều thu quê hương” đã khắc họa thành công vẻ đẹp của thiên nhiên và con người nơi làng quê Bắc Bộ. Bằng việc sử dụng ngôn ngữ giàu hình ảnh, âm thanh và màu sắc, tác giả đã vẽ nên một bức tranh chiều thu êm ả, dịu dàng và đầy chất thơ. Bài thơ đã khơi gợi trong lòng người đọc những cảm xúc bâng khuâng, xao xuyến về quê hương, đất nước.