văn9: Thực hành tiếng Việt trang 44

Huong Giang

1. Định nghĩa

Biện pháp tu từ chơi chữ là cách sử dụng từ ngữ một cách tinh tế để tạo ra các ý nghĩa hài hước, đa nghĩa, hay có thể tạo ra những hình ảnh độc đáo, gây ấn tượng mạnh cho người đọc. Phép chơi chữ thường dựa trên sự tương đồng về âm thanh, hình thức hay nghĩa của từ ngữ.

2. Biểu hiện của phép chơi chữ

• -Chơi chữ qua âm điệu: Sử dụng các từ có âm tương tự nhưng nghĩa khác nhau để tạo ra sự dí dỏm hoặc bất ngờ.
• +Ví dụ: “Cô công nói với cậu rùa, Rồng ở dưới đất, còn cua trên trời” – Chơi chữ ở đây tạo ra hình ảnh hài hước giữa các nhân vật trong câu chuyện.
• -Chơi chữ qua nghĩa: Sử dụng từ ngữ mang nhiều nghĩa hoặc ý nghĩa trái ngược để tạo sự thú vị.
• +Ví dụ: “Ngọt thơm sau lớp vỏ gai, Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng” – Từ “ngọt” và “gai” trong ngữ cảnh này vừa thể hiện được đặc điểm của quả sầu riêng vừa tạo ra sự đối lập.
• -Chơi chữ qua hình ảnh: Sử dụng hình ảnh ẩn dụ hoặc hoán dụ để tạo ra ý nghĩa phong phú hơn.
• +Ví dụ: “Mênh mông muôn mẫu một màu mưa, Mỏi mắt miền man mãi mịt mờ” – Hình ảnh "mênh mông", "một màu mưa" và "mịt mờ" khiến người đọc liên tưởng đến sự bao la và tâm trạng trong cảnh vật.

3. Tác dụng của phép chơi chữ

• -Gây ấn tượng: Các câu thơ hay câu văn sử dụng biện pháp chơi chữ thường dễ gây ấn tượng mạnh với người đọc nhờ sự sáng tạo và bất ngờ trong cách diễn đạt.
• -Khơi gợi cảm xúc: Chơi chữ giúp khơi gợi nhiều cảm xúc từ người đọc, tạo ra sự đồng cảm hoặc hài hước.
• -Tăng tính nghệ thuật: Biện pháp này làm cho ngôn từ trở nên phong phú, đa dạng, góp phần tạo nên vẻ đẹp nghệ thuật của tác phẩm.
• -Khám phá ý nghĩa sâu sắc: Những câu thơ chơi chữ thường mang nhiều tầng ý nghĩa, khuyến khích người đọc suy nghĩ và cảm nhận sâu sắc hơn về nội dung và thông điệp của tác phẩm.