Nam Cao là một nhà văn tiêu biểu trong nền văn học Việt Nam, những tác phẩm của ông đều gắn liền với số phận của người nông dân trước cách mạng tháng 8. Một trong những tác phẩm để lại cho bạn đọc nhiều ấn tượng nhất đó chính là “Từ ngày mẹ chết”. Tác phẩm đã thể hiện được sự thay đổi của Ninh khi không còn mẹ, qua đó lên án xã hội cũ đã làm cho cuộc sống của con người trở nên khổ cực hơn.
Ninh là một cậu bé có hoàn cảnh khó khăn, mẹ Ninh mất sớm, Ninh phải sống cùng với người bố nghiện ngập và người cô cay nghiệt. Thường xuyên phải chứng kiến cảnh bố đánh bạc thua rồi về quát mắng, chửi bới Ninh cũng đã quen dần, nhưng mỗi khi mẹ Ninh mất đi rồi Ninh lại cảm thấy nhớ mẹ, cậu thương mẹ nhiều hơn. Khi mẹ Ninh còn sống, bà luôn dành tình yêu thương cho đứa con của mình, dù không có điều kiện nhưng bà vẫn cố gắng chăm lo cho Ninh có cơm ăn, có áo mặc. Còn bây giờ mẹ mất rồi, Ninh sống trong sự ghẻ lạnh đến chát chúa của người cô và sự vô tâm của người cha. Ninh thèm được ăn một bữa cơm do mẹ nấu, được ôm mẹ ngủ như bao đứa trẻ khác. Nhưng thật đáng buồn thay, hiện thực lại không phải như vậy.
Khi mẹ Ninh mất đi rồi, Ninh cảm thấy bản thân mình đã trưởng thành hơn rất nhiều, Ninh biết làm mọi thứ để có thể tự lập. Ninh biết kiếm tiền bằng cách bán hoa giấy, sau đó cậu còn biết đan nón, đan rổ xới cá. Những công việc này do chính tay Ninh quan sát và học lỏm được. Từ đó chúng ta thấy được Ninh là một cậu bé thông minh, nhanh nhẹn và biết quan sát cuộc sống xung quanh. Không chỉ vậy, Ninh còn biết suy nghĩ sâu sắc dù tuổi còn rất nhỏ, khi thấy Hoàn - thằng cháu cưng của bà cô cứ được chiều chuộng, yêu thương Ninh đã nhận ra được sự bất công của xã hội. Hoàn là đứa cháu được bà cô yêu quý, mọi thứ Hoàn có được đều là do công sức của ông bà nuôi dưỡng. Còn Ninh thì sao? Mẹ Ninh mất sớm, bố Ninh thì mải mê cờ bạc, chẳng quan tâm gì đến con cái. Vậy mà Ninh vẫn phải chịu sự đay nghiến, cay nghiệt của bà cô. Qua đây chúng ta mới thấy được sự độc ác, bất công của xã hội xưa.
Không chỉ vậy, Ninh còn biết suy nghĩ về cuộc đời của Dâu - vợ ba của chú Sơn. Cô lấy chú Sơn vì muốn thoát khỏi cảnh nghèo đói, nhưng cuối cùng lại rơi vào vòng luẩn quẩn. Chúng ta có thể thấy được, dù Ninh còn rất nhỏ nhưng cậu đã hiểu được cuộc đời của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Đó là một xã hội bất công, tàn bạo, chà đạp lên hạnh phúc của con người.
Qua nhân vật Ninh, chúng ta thấy được tài năng xây dựng hình tượng nhân vật của nhà văn Nam Cao. Ngôn ngữ chân thật, gần gũi cùng với điểm nhìn trần thuật độc đáo đã giúp cho Ninh hiện lên đầy chân thực và sinh động. Qua đó chúng ta cũng thấy được giá trị nhân đạo và den unf của tác phẩm.