Hồ Xuân Hương là một nữ sĩ tài danh, được mệnh danh là “Bà chúa thơ Nôm”. Bà có nhiều tác phẩm viết về người phụ nữ với tấm lòng cảm thông sâu sắc và tiếng nói thương cảm chân thành đối với họ. Bài thơ Tự Tình là một trong những bài thơ tiêu biểu cho hồn thơ Hồ Xuân Hương. Đặc biệt, hai câu cuối của bài thơ đã thể hiện rõ nét nhất tâm trạng đầy bi kịch của nhà thơ trước duyên phận éo le và khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc mãnh liệt ở người phụ nữ.
“Xiên ngang mặt đất rêu từng đám
Đâm toạc chân mây đá mấy hòn”
Hai câu thơ sử dụng những động từ mạnh như xiên, đâm toạc cùng với cấu trúc đảo ngữ nhấn mạnh vào hành động của rêu và đá. Rêu yếu đuối là vậy mà vẫn vươn mình xanh tốt xuyên ngang qua mặt đất. Còn đá vốn dĩ nhỏ bé nhưng cũng quật cường đâm toạc chân mây. Hai câu thơ gợi ra hình ảnh thiên nhiên đầy sức sống nhưng hoang sơ, ngổn ngang. Thiên nhiên trong thơ Hồ Xuân Hương luôn mang dáng vẻ vừa mộc mạc, giản dị lại vừa gân guốc, có phần gai góc. Đó chính là phong cách rất riêng, rất phá cách của “Bà Chúa Thơ Nôm”. Nhưng nhìn sâu xa hơn, ta còn thấy rằng đây chính là hình ảnh ẩn dụ cho người phụ nữ. Họ bị xã hội phong kiến chà đạp, vùi dập không thương tiếc. Người phụ nữ phải sống cuộc đời cam chịu, nhẫn nhục, không có quyền lên tiếng hay phản kháng. Thế nhưng dù bị áp bức đến mức nào thì họ vẫn tiềm tàng một sức sống mãnh liệt. Sức sống ấy có thể chỉ là mong manh như rêu, như cỏ nhưng nó vẫn vươn lên giữa đất trời rộng lớn.
“Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại
Mảnh tình san sẻ tí con con!”
Từ ngán trong câu thơ được tác giả sử dụng như một động từ, diễn tả tâm trạng chán nản, buồn bã khi mùa xuân cứ trôi qua vô thủy vô chung. Mùa xuân tượng trưng cho tuổi trẻ và vẻ đẹp của người phụ nữ. Vậy mà mùa xuân thì tuần hoàn còn vẻ đẹp của người phụ nữ một đi không trở lại. Câu thơ đã bộc lộ nỗi xót xa, lo lắng của Hồ Xuân Hương trước quy luật khắc nghiệt của thời gian. Nó khiến cho nhan sắc tàn phai theo năm tháng. Tuổi xuân trôi qua đồng nghĩa với việc tình yêu, hạnh phúc cũng dần rời xa tầm với của người phụ nữ. Mảnh tình là tình yêu mỏng manh, bé nhỏ lại phải san sẻ cho người khác nên chỉ còn tí con con. Hình ảnh thơ gợi cho người đọc sự chua chát, xót xa cho thân phận của người phụ nữ trong xã hội xưa. Họ không được làm chủ cuộc đời, số phận của bản thân. Họ càng không có quyền quyết định tình yêu, hạnh phúc. Tất cả đều do người khác sắp đặt. Bởi vậy, họ chỉ biết cam chịu, chấp nhận số phận hẩm hiu, bạc mệnh.
Bài thơ Tự Tình II là tiếng lòng của Hồ Xuân Hương về tình yêu, hạnh phúc lứa đôi. Qua đó, ta thấy được thân phận bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội cũ. Đồng thời, bà cũng khẳng định vẻ đẹp tâm hồn và sức sống mãnh liệt của họ.