Nguyễn Công Hoan là một trong những nhà văn tiêu biểu của trào lưu hiện thực phê phán ở Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945.
Truyện ngắn Người ngựa, ngựa người được in trong tập “Ba truyện” (1937), tác phẩm là bức tranh hiện thực về số phận bi thảm của những kiếp người cùng khổ bị đẩy đến bước đường cùng không lối thoát. Đồng thời, tác phẩm cũng phản ánh xã hội phong kiến bất công, tàn bạo, đồng tiền có sức mạnh ghê gớm khi nó nằm trong tay những kẻ độc ác, tham lam.
Câu chuyện xoay quanh hai nhân vật chính đó là anh phu và thằng Cò. Anh phu là một người nông dân nghèo khó, vì để kiếm tiền nuôi vợ con nên đã phải đi kéo xe thuê cho thằng Cò. Trong lúc làm việc, anh mệt quá nên ngủ thiếp đi trên ghế. Thằng cò liền nghĩ cách tráo đổi hai con ngựa tốt vào chiếc xe của anh phu đang kéo rồi bắt anh phải trả thêm tiền mới chịu kéo giúp. Anh phu vì sợ trễ hạn nên đành vay mượn khắp nơi để đưa thêm tiền cho thằng Cò. Cuối cùng, anh phu vẫn bị đánh đập, còn mất hết cả tiền lẫn xe. Qua câu chuyện này, Nguyễn Công Hoan muốn tố cáo sự thối nát, bất công của xã hội phong kiến đương thời. Những kẻ giàu có chỉ biết bóc lột, đàn áp người khác để thỏa mãn lòng tham của mình.
Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo, bất ngờ, đầy kịch tính. Tình huống thứ nhất là khi anh phu ngủ quên trên ghế, thằng Cò liền thay hai con ngựa khỏe vào xe của anh phu. Tình huống thứ hai là khi anh phu phát hiện ra sự tráo đổi nhưng lại không thể làm gì được, thậm chí còn bị đánh đập và mất hết tài sản. Hai tình huống này đều thể hiện sự bất lực, tuyệt vọng của anh phu trước sự tàn bạo, vô lý của xã hội. Anh phu vốn là một người nông dân hiền lành, chất phác, nhưng chỉ vì hoàn cảnh mà phải đi kéo xe thuê cho thằng Cò. Khi phát hiện ra sự lừa đảo của hắn, anh chỉ biết khóc lóc, van xin. Thậm chí, khi bị đánh đập, anh cũng không dám chống cự. Điều này cho thấy sự yếu đuối, bất lực của những người nông dân nghèo trong xã hội cũ.
Ngoài ra, ngôn ngữ truyện cũng rất sắc sảo, châm biếm, mỉa mai. Tác giả sử dụng nhiều từ ngữ, hình ảnh gợi cảm, sinh động để miêu tả cuộc sống khốn khổ của người nông dân. Ví dụ như: "Anh phu ngồi phịch xuống thềm, mặt mày tái mét, chân tay run lẩy bẩy", "Thằng Cò cười hềnh hệch, mắt ti hí nhìn anh phu như muốn ăn tươi nuốt sống". Những chi tiết này đã góp phần khắc họa rõ nét hơn bộ mặt xấu xa, tàn bạo của xã hội phong kiến.
Có thể nói, truyện ngắn Người ngựa, ngựa người là một tác phẩm xuất sắc của Nguyễn Công Hoan. Tác phẩm đã lên án mạnh mẽ xã hội phong kiến bất công, tàn bạo, đồng thời thể hiện niềm thương cảm của tác giả đối với những người nông dân nghèo khổ.