phân tích bài thơ của Hồ Chí Minh Nhật Ký trong tù

Nhật kí trong tù (1942 - 1943) là một trong những tác phẩm xuất sắc của Hồ Chí Minh, thể hiện rõ tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường của Bác trong thời gian bị giam cầm, tù đày. Trong đó, bài thơ Ngắm trăng được coi là một tuyệt tác, thể hiện tài năng nghệ thuật và tâm hồn lãng mạn, tinh tế của Người.
Mở đầu bài thơ là hoàn cảnh sống của Bác:
“Trong tù không rượu cũng không hoa”.
Câu thơ gợi cho ta hình dung về hoàn cảnh sống vô cùng thiếu thốn, khó khăn của Bác. Điều duy nhất người tù có là chiếc cửa sắt lạnh lẽo chia cách Bác với thế giới bên ngoài. Thế nhưng vượt lên trên hoàn cảnh ấy tâm hồn Bác vẫn tự do, phóng khoáng, ung dung thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên:
“Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ”
Trước khung cảnh thiên nhiên đẹp đến như vậy mà lại “không rượu cũng không hoa” để thưởng ngắm thì quả là có chút tiếc nuối. Câu thơ đã thể hiện sự lưu luyến, bịn rịn của Bác trước vẻ đẹp của thiên nhiên. Và dường như từ sự lưu luyến đó, Bác đã tìm thấy câu trả lời cho chính mình:
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ
Bác đã trực tiếp hướng tới vầng trăng tri âm qua cử chỉ “nhòm”, ánh mắt của Bác cũng hướng tới vầng trăng kia. Hai câu thơ được cấu trúc đăng đối tạo nên sự cân xứng hài hòa giữa người và trăng, giữa ngôn ngữ và hình ảnh. Hình ảnh cuối cùng để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Bởi đó là sự hòa hợp cả hai thế giới, hai cuộc sống khác biệt. Một bên là vầng trăng sáng ngời, bất tử còn một bên là nhà thơ với những song sắt lạnh lẽo, tù túng. Trăng được nhân hóa với những rung động tinh tế, sự đồng cảm sâu sắc với người bạn tri kỉ của mình. Trăng trở thành người bạn tâm giao, tri kỷ hơn là một vật vô trí vô giác. Với bút pháp tả cảnh ngụ tình cùng lối viết hàm súc, giàu chất suy tưởng, hai câu thơ đã thể hiện tình yêu thiên nhiên say đắm, phong thái ung dung của Bác ngay cả trong ngục tù.
Bài thơ Ngắm trăng được viết bằng thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, ngôn ngữ cô đọng, hàm súc. Hình ảnh thơ trong sáng, đẹp đẽ kết hợp với bút pháp tả cảnh ngụ tình đã góp phần làm nên sự thành công của tác phẩm. Có thể nói, từ việc ngắm trăng, ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Bác, đó là một tâm hồn luôn hướng về sự sống và ánh sáng.