phân tích bài thơ nhớ ngoại của tác giải bảo ngọc

Bài thơ Nhớ ngoại của Bảo Ngọc là một tác phẩm trữ tình đậm chất quê hương, đượm buồn nhưng chan chứa tình cảm gia đình. Qua những hình ảnh thiên nhiên giản dị xen lẫn cảm xúc nhớ nhung, tác giả đã khắc họa một cách tinh tế hình bóng người ngoại – người bà hiền hậu, ân cần, luôn gắn bó với cội nguồn quê nhà. Bài thơ không chỉ là lời tâm sự của con cháu về những ký ức ngọt ngào, mà còn là bản hùng ca về tình mẫu tử, tình cảm gia đình bền chặt vượt qua thời gian và không gian.

Tác phẩm mở đầu bằng hình ảnh quê cũ, một miền đất trơ vắng, khi trời “thưa vắng”. Những cảnh vật quen thuộc như ngô cúc, thểm trầu, cau… được khắc họa trong trạng thái u sầu, lặng lẽ khi con người vắng bóng. Đây chính là bối cảnh để người đọc cảm nhận rõ nét nỗi nhớ, niềm khao khát về ngoại – hình ảnh gắn liền với ký ức tuổi thơ và những ngày tháng yên bình bên mái nhà nhỏ. Chủ đề của bài thơ là “nhớ ngoại” – lòng nhớ thương, nhớ về người bà hiền, người đã từng dìu dắt con cháu qua bao mùa xuân, hạ, thu, đông của cuộc đời. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về giá trị của tình thân, sự gắn bó với cội nguồn và lòng biết ơn đối với những người đã vun đắp nền tảng cho cuộc sống.

Ngụp lặn trong trang thơ của Bảo Ngọc, ta như bước vào khoảng trời tuổi thơ xưa cũ ngập tràn những nhớ nhung:

“Con về quê cũ trời thưa vắng
Ngô cúc buồn tênh đậu cúc giả
Bên thểm trầu ủa không người hải
Cau đã mấy mùa quên trổ hoa.”

Ở bốn câu thơ đầu, tác giả khắc họa một khung cảnh quê cũ hoang sơ, vắng vẻ với hình ảnh “trời thưa vắng”. Từ “thưa” gợi lên cảm giác trống trải, lặng thinh của thiên nhiên khi con người đã rời xa nơi này. Các hình ảnh như “ngô cúc buồn tênh”, “đậu cúc giả” không chỉ miêu tả vẻ đẹp của hoa mà còn ẩn chứa tâm trạng u sầu, lặng lẽ của không gian. Sự so sánh giữa “ngô cúc” và “cúc giả” tạo nên sự tương phản, như một phép ẩn dụ cho sự mất mát, cho nỗi nhớ về những điều vốn quý giá nhưng giờ đây dường như chỉ còn là những hình bóng nhạt nhòa. Tiếp đó, hình ảnh “thểm trầu” và “cau” cũng được đưa vào như những nhân chứng của thời gian. “Thểm trầu ủa không người hải” và “cau đã mấy mùa quên trổ hoa” không chỉ cho thấy sự trơ vắng của con người mà còn là minh chứng cho sự phai nhạt của tuổi trẻ, của những ký ức đã qua. Qua đó, không gian quê hương dường như đang than thở, nhắc nhở con người nhớ về cội nguồn, về những giá trị truyền thống đã được vun đắp qua bao thế hệ.

Nỗi nhớ tràn đầy khung cảnh thiên nhiên, thấm đượm trong từng nét đất trời nỗi lòng người cháu:

“Nhớ xưa bỏng ngoại nghiêng chiều nắng
Tóc trắng cùng mây trắng dưới trời
Xòe tay ngoại đếm từng thu cuối
Con nào hay biết mỗi thu với”

Đoạn này là thời khắc linh thiêng của ký ức, khi hình ảnh ngoại hiện lên một cách sống động và gần gũi. “Bỏng ngoại nghiêng chiều nắng” gợi lên hình ảnh người ngoại dịu dàng, nhẹ nhàng trong ánh nắng chiều tà – khoảnh khắc tràn đầy yên bình, ấm áp. Từng chi tiết như “tóc trắng cùng mây trắng dưới trời” làm tăng thêm vẻ đẹp trầm mặc của ngoại, như hình ảnh của sự hiền từ, dịu dàng và đầy kinh nghiệm. Tóc trắng của ngoại được so sánh với mây trắng trên bầu trời, vừa thể hiện sự già nua, vừa tôn vinh vẻ đẹp của sự thanh cao, tinh khôi. Câu “Xòe tay ngoại đếm từng thu cuối” là hình ảnh cực kỳ sống động, gợi mở cảm giác thân mật, gần gũi giữa người ngoại và con cháu. Hành động đếm “từng thu cuối” không chỉ là một thói quen quen thuộc mà còn là cách mà ngoại chia sẻ những bài học, những kinh nghiệm sống cho con cháu. Hình ảnh này khiến người đọc cảm nhận được sự dịu dàng, chân thành của ngoại – người đã từng chắp cánh cho những ước mơ tuổi trẻ, cho những niềm tin vào ngày mai. Câu “Con nào hay biết mỗi thu với” mở ra một suy tư về thời gian, về sự trôi qua không ngừng của năm tháng. Mỗi mùa thu mang một ý nghĩa riêng, một dấu ấn riêng của cuộc đời, nhưng đối với con cháu, mỗi thu luôn gắn liền với ký ức về ngoại – một sự nhắc nhở rằng, dù thời gian có trôi đi, thì hình bóng ngoại mãi in đậm trong tâm hồn.

Thế rồi cứ khát khao, khát khao những dấu chân tìm về chốn xưa cũ bên ngoại:

“Con đi mỗi bước xa, xa mãi
Dáng ngoại bên hiên. Nắng tắt dần
Là nghiêng về cội con tìm ngoại
Tê tải chiều buông tim góc sân”

Đoạn cuối của bài thơ chuyển tải cảm xúc bàng hoàng của người con khi phải xa cách ngoại, khi mỗi bước đi trở nên nặng nề bởi nỗi nhớ. “Con đi mỗi bước xa, xa mãi” không chỉ là hành động di chuyển về phía trước mà còn là sự chia ly, là nỗi nhớ nhung dai dẳng của người con đối với ngoại. Hình ảnh “dáng ngoại bên hiên” như một bóng dáng mơ hồ, xuất hiện trong ký ức, luôn đồng hành cùng những lúc người con lạc lối giữa cuộc sống. “Nắng tắt dần” như là biểu tượng cho thời gian không ngừng trôi, cho những khoảnh khắc rực rỡ của quá khứ dần phai mờ theo cơn gió của hiện tại. Nhưng dù nắng tắt, hình ảnh ngoại vẫn luôn là nguồn sáng, là điểm tựa tinh thần giúp người con hướng về cội nguồn. Câu “Là nghiêng về cội con tìm ngoại” chứa đựng khát khao trở về, trở lại với những giá trị xưa cũ, với nguồn cội đã nuôi dưỡng tâm hồn và bản sắc con người. “Tê tải chiều buông tim góc sân” là hình ảnh đậm chất trữ tình, khi mà chiều tà buông xuống, tâm hồn người con như chìm đắm trong nỗi nhớ, trong sự trống trải của khoảng không gian quen thuộc. Góc sân – nơi đã chứng kiến biết bao kỷ niệm, tiếng cười, tiếng nói của ngoại – giờ đây chỉ còn là khoảng trống lặng lẽ, gợi lên nỗi nhớ da diết, khao khát được trở về bên người thân yêu.

Bảo Ngọc đã vận dụng thành công các biện pháp nghệ thuật để khắc họa tâm trạng nhớ nhung và sự trống trải khi xa cách ngoại. Hình ảnh “tóc trắng cùng mây trắng dưới trời” không chỉ so sánh về màu sắc mà còn ngầm ẩn chứa ý nghĩa về sự thanh cao, hiền hậu của ngoại. Cùng với đó, hành động “đếm từng thu cuối” như một ẩn dụ cho việc đếm thời gian trôi qua, cho những ký ức quý giá không bao giờ phai nhạt. Việc nhân hóa thiên nhiên với cảm xúc của con người thể hiện rõ qua các hình ảnh như “ngô cúc buồn tênh”, “nắng tắt dần” và “dáng ngoại bên hiên”. Những yếu tố vật chất, thiên nhiên như hoa, nắng, hiên nhà đều trở nên sống động, góp phần thể hiện tâm trạng của người con khi nhớ ngoại. Tác giả lặp lại những từ ngữ gợi nhớ về ngoại qua từng cảnh vật, từ hình ảnh ngoại bên hiên, từ hành động của ngoại đến những ký ức về mùa thu. Sự đối chiếu giữa quá khứ và hiện tại, giữa kỷ niệm và thực tại, tạo nên một sức mạnh cảm xúc mãnh liệt, khiến người đọc cảm nhận sâu sắc nỗi nhớ không thể nguôi ngoai.

Qua bài thơ Nhớ ngoại, Bảo Ngọc đã khắc họa thành công một bức tranh tình cảm gia đình đậm chất trữ tình, qua đó bộc lộ nỗi nhớ da diết của người con đối với ngoại. Những hình ảnh quê cũ trống trải, những cảnh vật thiên nhiên u sầu xen lẫn với ký ức tuổi thơ ấm áp đã tạo nên một không gian tâm hồn trầm tư, đầy cảm xúc. Bài thơ không chỉ là tiếng nói của lòng nhớ thương, của niềm khao khát trở về với cội nguồn, mà còn là lời ca ngợi tình mẫu tử, tình cảm gia đình thiêng liêng, bền vững theo thời gian. Trong cuộc sống hiện đại, khi con người ngày càng xa rời nhau vì những lý do công việc, học tập hay cuộc sống đô thị sôi động, những ký ức về gia đình, về ngoại – những người đã từng dìu dắt và vun đắp cho chúng ta – lại càng trở nên quý giá hơn bao giờ hết. Nhớ ngoại của Bảo Ngọc như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng nhưng sâu sắc rằng, dù thời gian có trôi qua, dù chúng ta có đi đâu, thì nguồn cội, tình cảm gia đình luôn là nơi trở về bình yên, là ngọn đèn soi sáng dẫn lối trong cuộc đời. Nhờ đó, bài thơ đã để lại trong lòng người đọc một ấn tượng khó phai về vẻ đẹp của tình thân, của ký ức ngọt ngào và những giá trị nhân văn trường tồn. Qua từng câu chữ, Bảo Ngọc không chỉ kể lại câu chuyện riêng của mình mà còn mở ra một không gian cảm xúc chung, khiến mỗi người, mỗi trái tim xa xứ, đều cảm nhận được sự ấm áp, dịu dàng của tình ngoại – tình yêu thương không bao giờ phai nhạt theo năm tháng.