Phân tích văn bản Thu Vịnh của Nguyễn Khuyến

Question

Cowy · Accepted Answer

{"userId": 5341568, "userName": "Bảo Vy"} “Thu Vịnh” là một bài thơ của Nguyễn Khuyến, một trong những nhà thơ lớn của văn học Việt Nam thời kỳ cận đại. Bài thơ nằm trong chùm thơ thu nổi tiếng của ông, gồm “Thu Vịnh,” “Thu Điếu,” và “Thu Ẩm.” Dưới đây là phân tích văn bản “Thu Vịnh” để làm rõ chủ đề và nghệ thuật của bài thơ.

1. Nội dung và chủ đề

Bài thơ “Thu Vịnh” tả cảnh mùa thu ở làng quê Việt Nam với vẻ đẹp thanh bình, yên ả, nhưng ẩn chứa nỗi buồn và nỗi cô đơn của tác giả. Qua những bức tranh mùa thu, Nguyễn Khuyến bày tỏ tình yêu quê hương sâu sắc và tâm trạng buồn thương trước hiện thực xã hội đương thời, khi đất nước chịu cảnh suy tàn.

Những hình ảnh trong bài thơ như lá vàng, cành trúc, nước trong, mây trôi, mặt trời, con chim, gió nhẹ và trăng tỏ đều là những yếu tố thiên nhiên đặc trưng của mùa thu, nhưng được Nguyễn Khuyến miêu tả một cách tỉ mỉ và giàu cảm xúc. Mỗi hình ảnh đều gợi lên vẻ đẹp tinh khiết và tĩnh lặng của cảnh vật, đồng thời khắc sâu cảm giác cô đơn, buồn vắng của con người trước khung cảnh ấy.

2. Nghệ thuật

Nguyễn Khuyến sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật tinh tế để khắc họa cảnh sắc và tâm trạng mùa thu:
	•	Tả cảnh ngụ tình: Các cảnh vật mùa thu như mặt trời lấp ló, mây trôi, lá vàng, và tiếng chim văng vẳng vừa gợi lên vẻ đẹp bình dị của thiên nhiên, vừa biểu lộ tâm trạng của tác giả. Từng cảnh vật được chọn lọc để thể hiện nỗi buồn lặng lẽ, sự suy tư về cuộc đời và đất nước.
	•	Ngôn ngữ giản dị, gần gũi: Thơ của Nguyễn Khuyến thường sử dụng ngôn ngữ trong sáng, giản dị nhưng vẫn tạo nên chiều sâu ý nghĩa, giúp người đọc dễ dàng cảm nhận vẻ đẹp thanh bình của quê hương và nỗi lòng của tác giả.
	•	Âm hưởng trầm lắng: Nhịp điệu của bài thơ chậm rãi, nhẹ nhàng, tạo cảm giác yên ả và tĩnh lặng như chính mùa thu. Cách ngắt nhịp, gieo vần cũng giúp tôn lên tâm trạng buồn man mác của tác giả.

3. Tâm trạng của tác giả

Bài thơ không chỉ là bức tranh về mùa thu mà còn là bức chân dung tâm trạng của chính Nguyễn Khuyến. Ông là một nhà Nho yêu nước, phải chứng kiến thời cuộc suy tàn, xã hội loạn lạc và đất nước bị ngoại bang xâm lược. Trước cảnh vật thu cô tịch, ông thấy lòng mình trĩu nặng, không tìm được lối thoát. Nỗi lòng của ông hòa vào thiên nhiên, khiến cảnh thu trở thành nơi gửi gắm cảm xúc, là tiếng lòng đau đáu của một con người yêu quê hương đất nước nhưng lực bất tòng tâm.

4. Kết luận

“Thu Vịnh” là một bài thơ tiêu biểu cho phong cách của Nguyễn Khuyến: một sự kết hợp hài hòa giữa tả cảnh và tả tình, giữa cảnh sắc thiên nhiên và nỗi niềm con người. Qua bài thơ, Nguyễn Khuyến không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của mùa thu quê hương mà còn gửi gắm nỗi lòng của một nhà Nho trước thời cuộc. Bài thơ không chỉ có giá trị về nghệ thuật mà còn là một thông điệp tinh tế về lòng yêu nước và nỗi buồn nhân thế.

Timi · Answer

Nguyễn Khuyến là một nhà thơ lớn của dân tộc. Một trong những bài thơ hay của ông có thể kể đến Thu vịnh. Bài thơ đã miêu tả bức tranh thiên nhiên mùa thu hiu hắt, qua đó cho thấy nỗi lòng ông với quê hương, đất nước.

Mở đầu bài thơ tác giả viết:
Trời thu xanh ngắt mấy từng cao.
Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu.

Không gian mở ra trước mắt chúng ta là không gian cao rộng. Bầu trời thu mở ra trước mắt người đọc với màu "xanh ngắt", đây là một màu đặc trưng của mùa thu. Trên bầu trời ấy là hình ảnh cần trúc nhẹ nhàng lay động cùng làn gió thu "hắt hiu". Từ láy gợi hình kết hợp với từ "hắt hiu" gợi nên sự se lạnh của tiết trời mùa thu. Bức tranh mùa thu trở nên sống động hơn với sự xuất hiện của nhân vật trữ tình:

Nhân hứng cũng vừa toan cất bút
Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào.

Trước cảnh thu đẹp đẽ như thế, tác giả cảm thấy như mình bị "thẹn", bởi không biết phải làm sao để có thể vẽ lên được hết cái thần thái của mùa thu. Hai câu thực tiếp theo càng làm nổi bật hơn nữa vẻ đẹp của mùa thu:

Đông hồ đã điểm năm canh rồi,
Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt,
Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.

Cảnh vật hiện ra thật tĩnh lặng nhưng đượm buồn. Thời gian lúc này đã về đêm, tiếng chuông chùa đã điểm canh, phía xa xa là làn sương mỏng cùng ánh trăng vàng. Bóng trăng in xuống mặt nước, pha trộn với làn sương tạo nên khung cảnh đầy mơ hồ. Cảnh vật tuy đẹp nhưng man mác nỗi buồn, có chăng chính là sự lo lắng của tác giả đối với thời cuộc đất nước.

Hai câu luận tiếp tục là hình ảnh của mùa thu với nhiều nét khắc họa:

Lưng trời sóng rợn lòng sông thẳm,
Mặt đất mây đùn cửa ải xa.

Hình ảnh mùa thu hiện lên với sự bao la, rộng lớn. Trời và sông hòa quyện vào nhau, không còn ranh giới phân định. Phía xa xa là hình ảnh cửa ải mờ ảo trong màn mây. Khung cảnh vô cùng hùng vĩ, rộng lớn khiến con người trở nên nhỏ bé. Phải là người có tâm hồn nhạy cảm, tinh tế mới có thể nhìn ra được những điều ấy.

Song thưa để mặc bóng trăng vào
Nhòm song, bắc trục rõ ràng thêm.

Bóng trăng đã tràn vào trong song cửa, soi rọi khắp căn phòng. Ánh trăng sáng tỏ, dịu mát. Hình ảnh vầng trăng xuất hiện ở cuối bài thơ giống với vầng trăng ở khổ thơ đầu bài Thơ rượu. Nhưng vầng trăng giờ đây không còn mang ý nghĩa tiêu sầu mà nó tượng trưng cho niềm tin của tác giả vào tương lai tươi sáng của đất nước.

Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giàu tính biểu cảm, hình ảnh thơ phong phú, hàm súc, gợi hình, gợi cảm,... Qua đó đã khắc họa thành công bức tranh mùa thu với nhiều nét độc đáo, khác biệt so với những bài thơ cùng chủ đề. Đồng thời ẩn sau bức tranh ấy là nỗi lòng của tác giả với quê hương, đất nước.