Bài thơ Mời trầu được sáng tác vào khoảng những năm cuối thế kỉ XVIII đầu thế kỉ XIX, khi xã hội phong kiến Việt Nam rơi vào suy thoái, khủng hoảng, thối nát. Hồ Xuân Hương là một người phụ nữ có tài, có sắc, nhưng đường tình duyên lại vô cùng lận đận, bà đã từng trải qua nhiều mối tình và đều không có kết quả tốt đẹp. Trong thời gian đó, bà đã viết nên bài thơ Mời trầu để thể hiện nỗi lòng của mình.
Bài thơ Mời trầu được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật, gồm bốn câu, mỗi câu bảy chữ. Câu thơ đầu tiên giới thiệu về nhân vật trữ tình:
Trầu này trầu tính
Của Xuân Hương mới quệt rồi
Nhân vật trữ tình trong bài thơ là một cô gái trẻ trung, xinh đẹp, đang độ tuổi xuân thì. Cô gái ấy tên là Xuân Hương, và vừa mới quệt xong miếng trầu. Miếng trầu ấy là biểu tượng cho tấm lòng son sắt, thủy chung của cô gái.
Câu thơ thứ hai miêu tả hình ảnh miếng trầu:
Lá xanh bỏ cội
Đắng cay chịu nuốt
Miếng trầu ấy có màu xanh tươi mát của lá, nhưng lại bị bỏ đi phần gốc rễ. Điều đó gợi lên sự bất hạnh, dang dở trong cuộc sống của cô gái. Miếng trầu cũng mang vị đắng cay, như chính nỗi buồn, nỗi khổ mà cô gái phải gánh chịu.
Câu thơ thứ ba thể hiện mong ước của cô gái:
Có phải duyên nhau
Thì thắm lại đừng xanh như lá bạc như vôi
Cô gái mong muốn tìm được một người bạn tri âm, tri kỷ, cùng chia sẻ vui buồn, sướng khổ trong cuộc sống. Cô gái hy vọng rằng nếu có duyên nợ với ai đó, thì hãy thắm thiết, bền chặt, chứ đừng như lá xanh bạc như vôi, dễ dàng lìa xa.
Câu thơ cuối cùng khẳng định lại ý nghĩa của bài thơ:
Đừng xanh như lá bạc như vôi
Hãy thắm lại đừng xanh như lá bạc như vôi
Hai câu thơ cuối cùng lặp lại hai câu thơ trước, nhưng có thêm từ “đừng” ở đầu câu. Từ “đừng” là lời cầu khẩn tha thiết, mong muốn người kia hãy giữ gìn tình cảm, đừng để nó phai nhạt, tan vỡ.
Bài thơ Mời trầu là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã thể hiện được tâm trạng buồn bã, cô đơn, khát khao hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ trong xã hội xưa. Đồng thời, bài thơ cũng ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam, luôn thủy chung, son sắt trong tình yêu.