Xuân về là một trong những sáng tác nổi bật của nhà thơ Nguyễn Bính. Bài thơ đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống nơi làng quê Việt Nam xưa. Qua đó, tác giả gửi gắm nỗi niềm thương nhớ người con gái mình thầm yêu qua hình ảnh cô thôn nữ hái dâu.
Mở đầu bài thơ, tác giả đã khắc họa bức tranh thiên nhiên mùa xuân rực rỡ, ngập tràn sắc xuân:
"Đã thấy xuân về với gió đông
Với trên màu má gái chưa chồng
Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm
Ngước mắt nhìn giời đôi mắt trong."
Hình ảnh "gió đông" chính là cơn gió báo hiệu mùa xuân về. Trong làn gió nhẹ mang theo hơi ấm của mùa xuân, khuôn mặt mọi người trở nên hồng hào, tươi sáng hơn. Đặc biệt, cô gái chưa có chồng khi bị "gió bấc pop vào má" sẽ khiến cho đôi má càng thêm ửng hồng. Dưới con mắt của chàng trai, cô hàng xóm bên cạnh hiện lên thật xinh đẹp và rạng rỡ. Hành động "ngước mắt nhìn trời" đã bộc lộ tâm tình của cô gái. Đôi mắt trong veo, long lanh như chứa đựng cả bầu trời xuân đang dần tỏa sắc thắm.
Tiếp đến, tác giả đã miêu tả khung cảnh mùa xuân đang len lỏi vào từng ngõ ngách:
"Từng đàn con trẻ chạy xun xoe
Mưa tạnh giời quang nắng mới hoe
Lá nõn nhành non ai tráng bạc
Gió về từng trận gió bay đi."
Khung cảnh mùa xuân trở nên rộn ràng, vui tươi hơn nhờ tiếng cười nói của đàn con trẻ. Chúng rủ nhau đi chơi, nô đùa dưới trời xuân. Từng trận mưa bụi đã ngưng lại, trả lại bầu trời xuân trong xanh, trắng bóc. Dưới ánh nắng mới, lá cây nảy mầm những chồi non xanh mơn mởn như được bàn tay ai "tráng bạc". Chiều đến, mang theo những cơn gió nhẹ thổi qua làm cho không khí càng thêm mát mẻ, dễ chịu.
Trong bức tranh thiên nhiên ấy, hình ảnh con người hiện lên thật đáng yêu:
"Thong thả dân gian nghỉ việc đồng
Lúa thì con gái mượt như nhung
Đầy vườn hoa bưởi hoa cam rụng
Ngào ngạt hương hay, bướm vẽ vòng."
Khi lúa bắt đầu vào thời con gái, người nông dân sẽ không còn phải ra đồng làm việc. Thay vào đó, họ ở nhà tận hưởng không khí ngày xuân, ngắm nhìn những bông hoa cuối mùa. Dưới ánh nắng xuân, bông hoa bưởi, hoa cam rụng xuống trông thật đẹp. Chúng mang mùi hương ngào ngạt, thu hút những chú bướm vẽ vòng xung quanh.
Khép lại bài thơ, tác giả đã bộc lộ tâm trạng của bản thân:
"Trên đường cát mịn một đôi cô
Yếm đỏ khăn thâm trẩy hội chùa
Gậy trúc dắt bà già tóc bạc
Tay lần tràng hạt miệng nam mô."
Dưới đường cát mịn, xuất hiện bóng dáng của vài cô gái mặc yếm đỏ, khăn thâm. Họ đang trên đường trảy hội chùa để cầu phúc cho bản thân và gia đình. Hình ảnh "gậy trúc dắt bà già tóc bạc" gợi ra cảnh tượng thật bình yên. Bà cụ đi chùa, miệng niệm "nam mô" mong tìm được sự an yên trong tâm hồn.
Như vậy, bài thơ "Xuân về" đã thể hiện bức tranh thiên nhiên mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống nơi làng quê Việt Nam xưa. Đồng thời, tác giả cũng bộc lộ nỗi niềm thương nhớ người con gái mình thầm thương qua hình ảnh cô thôn nữ trong ngày xuân.