Trong văn học Việt Nam, hình ảnh người phụ nữ luôn là đề tài được nhiều nhà văn, nhà thơ khai thác. Đặc biệt là trong xã hội phong kiến, khi mà số phận của họ gặp nhiều bất công, oan trái. Và Hồ Xuân Hương - "Bà chúa thơ Nôm" đã không ít lần viết thơ để bày tỏ niềm thương cảm với thân phận của người phụ nữ.
Trong xã hội phong kiến, người phụ nữ luôn bị coi thường, họ không có quyền tự do lựa chọn cuộc sống của mình, cũng không có quyền quyết định hạnh phúc của mình. Họ phải tuân thủ nhiều quy tắc, lễ nghi khắt khe. Cuộc sống của họ đầy gian khổ và khó khăn. Điều này được thể hiện rõ nét trong các tác phẩm của Hồ Xuân Hương.
Hồ Xuân Hương đã sử dụng ngòi bút của mình để vẽ nên bức tranh về số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Bà đã viết nên những vần thơ đầy xót xa, cay đắng, nhưng cũng đầy sức mạnh và kiên cường.
Bài thơ "Bánh trôi nước" là một ví dụ điển hình cho chủ đề này. Bài thơ mở đầu bằng hình ảnh chiếc bánh trôi nước:
"Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non"
Hình ảnh chiếc bánh trôi nước trắng trẻo, tròn trịa gợi lên vẻ đẹp thuần khiết, trong sáng của người phụ nữ. Tuy nhiên, cuộc đời của họ lại đầy gian truân, vất vả. Họ phải chịu đựng những sóng gió, thăng trầm của cuộc đời, giống như chiếc bánh trôi nước "bảy nổi ba chìm".
Câu thơ "Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn" thể hiện sự bất lực của người phụ nữ trước số phận của mình. Họ phải chịu đựng sự sắp đặt của người khác, không có quyền tự quyết định cuộc sống của mình.
Tuy nhiên, dù phải chịu đựng bao nhiêu bất công, người phụ nữ vẫn giữ được phẩm chất tốt đẹp của mình. Họ vẫn giữ được tấm lòng son sắt, thủy chung:
"Mà em vẫn giữ tấm lòng son"
Bài thơ "Đề đền Sầm Nghi Đống" cũng là một tác phẩm tiêu biểu cho chủ đề này. Bài thơ mở đầu bằng hai câu thơ:
"Ghé mắt nhìn lên thấy bảng treo
Kìa đền thái thú đứng cheo leo"
Hai câu thơ này đã thể hiện thái độ mỉa mai, châm biếm của Hồ Xuân Hương đối với tên quan xâm lược Sầm Nghi Đống. Bà đã sử dụng từ ngữ "kìa", "cheo leo" để miêu tả sự bất kính, thiếu tôn trọng đối với hắn.
Sau đó, bà đã đưa ra lời khuyên cho Sầm Nghi Đống:
"Ví đây đổi phận làm trai được
Thì sự anh hùng há bấy nhiêu?"
Lời khuyên này mang ý nghĩa sâu sắc. Nó thể hiện sự bất bình của Hồ Xuân Hương trước sự thất bại của quân Thanh. Đồng thời, nó cũng là lời khẳng định về khả năng làm anh hùng của người phụ nữ.
Qua hai bài thơ trên, Hồ Xuân Hương đã thể hiện rõ nét số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Họ phải chịu đựng nhiều bất công, oan trái, nhưng vẫn giữ được phẩm chất tốt đẹp của mình.
Ngoài ra, Hồ Xuân Hương còn có rất nhiều bài thơ khác viết về người phụ nữ, như "Tự tình", "Chiều hôm nhớ nhà", "Giễu người thi đỗ"... Mỗi bài thơ đều mang một sắc thái riêng, nhưng tất cả đều thể hiện sự đồng cảm, sẻ chia của bà đối với thân phận của người phụ nữ.
Thông qua những bài thơ này, Hồ Xuân Hương đã góp phần thức tỉnh tinh thần đấu tranh của người phụ nữ. Bà đã khơi dậy ý chí vươn lên, khát vọng sống và hạnh phúc của họ. Hình tượng người phụ nữ trong thơ Hồ Xuân Hương đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ sau này.
Tóm lại, Hồ Xuân Hương đã có những đóng góp to lớn trong việc phản ánh số phận bi thảm của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Qua những bài thơ của mình, bà đã góp phần thức tỉnh tinh thần đấu tranh của người phụ nữ, đồng thời khẳng định vị trí và vai trò của họ trong xã hội.