Trong tác phẩm "Không Thể Cất Lời", tác giả Phong Điệp đã khắc họa thành công hình ảnh của những con người bị xã hội bỏ rơi, những mảnh đời bất hạnh, những số phận nghiệt ngã. Nhân vật "tôi" trong truyện ngắn này là một ví dụ tiêu biểu cho những con người ấy.
Nhân vật "tôi" được miêu tả là một người đàn ông cao lớn, vạm vỡ, nhưng lại có tâm hồn nhạy cảm, dễ xúc động. Anh ta từng trải qua nhiều biến cố trong cuộc đời, khiến anh ta trở nên chai sạn, ít nói, ít cười. Tuy nhiên, ẩn sâu bên trong vẻ ngoài lạnh lùng ấy là một trái tim ấm áp, luôn sẵn sàng giúp đỡ người khác.
Cuộc sống của "tôi" cũng rất khó khăn. Anh ta phải làm nhiều công việc khác nhau để kiếm sống, từ bốc vác đến lái xe ôm. Dù cuộc sống vất vả, nhưng "tôi" vẫn luôn giữ được tấm lòng lương thiện, sẵn sàng giúp đỡ những người gặp khó khăn.
Một lần, khi đang chờ khách ở bến xe, "tôi" nhìn thấy một cô bé khoảng mười tuổi, mặc quần áo rách rưới, tay cầm chiếc vali cũ kỹ. Cô bé lặng lẽ đứng nép vào góc tường, nhìn dòng người qua lại với ánh mắt buồn bã. Thấy vậy, "tôi" liền tiến đến hỏi han. Cô bé kể rằng mình bị lạc mẹ, muốn tìm đường về nhà. "Tôi" bèn đưa cô bé về nhà mình, nấu cơm cho cô bé ăn, rồi hỏi thăm về gia đình cô bé.
Khi biết cô bé bị cha dượng bạo hành, ép bán thân, "tôi" đã quyết định giúp đỡ cô bé. Anh ta đưa cô bé đến đồn công an trình báo, sau đó đưa cô bé về nhà mẹ ruột. Trên đường đi, cô bé kể cho "tôi" nghe về cuộc sống khổ cực của mình. Nghe xong, "tôi" càng thêm căm phẫn trước tội ác của cha dượng cô bé.
Tác phẩm "Không Thể Cất Lời" đã thể hiện thành công chủ nghĩa nhân đạo thông qua việc lên án tội ác của chiến tranh, phê phán thói vô cảm của con người. Đồng thời, tác phẩm cũng ca ngợi tấm lòng lương thiện, sẵn sàng giúp đỡ người khác của nhân vật "tôi".
Về nghệ thuật, tác phẩm sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức biểu đạt. Cách xây dựng nhân vật "tôi" chân thực, gần gũi, giàu lòng trắc ẩn. Đặc biệt, tác giả còn sử dụng nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật một cách tinh tế, sâu sắc, giúp người đọc hiểu rõ hơn về tâm trạng, suy nghĩ của nhân vật.
Nhìn chung, "Không Thể Cất Lời" là một tác phẩm hay, mang đậm giá trị nhân đạo. Tác phẩm đã góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của mỗi người đối với cộng đồng, xã hội.