PHẦN I. ĐỌC HIỂU (4,0 điểm) Đọc văn bản: GỌI CHO MẸ (Tanya Alelasjitsuke) Gọi cho mẹ, tuần một lần cũng được Gọi chơi thôi, hỏi thăm mẹ thế nào... Ở nhà mẹ, ngoài cửa, đông giá buốt Cửa nhà con, đa...

i:
câu 1: Văn bản "Gọi cho mẹ" là một bài thơ tự do, không tuân theo quy tắc cố định về số câu và vần. Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi với cuộc sống hàng ngày để truyền tải thông điệp ý nghĩa về tình mẫu tử.

Phân tích:

- Thể thơ tự do: Văn bản không có sự lặp lại vần, không có cấu trúc cố định về số câu, dòng thơ. Điều này tạo nên sự linh hoạt trong cách diễn đạt, giúp tác giả thể hiện trọn vẹn cảm xúc của mình.
- Ngôn ngữ giản dị: Tác giả sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với chủ đề của bài thơ. Những hình ảnh quen thuộc như "gọi điện", "mẹ", "nhà", "trà", "bánh"… mang đến cảm giác thân thương, ấm áp.
- Nội dung: Bài thơ kể về một người con xa quê, lâu ngày không gọi điện về cho mẹ. Người con nhận ra rằng dù cuộc sống có bộn bề, nhưng mẹ vẫn luôn chờ đợi con trở về. Tình cảm của mẹ dành cho con thật thiêng liêng, cao quý.

Bài thơ "Gọi cho mẹ" là lời nhắc nhở nhẹ nhàng về tình mẫu tử thiêng liêng. Nó gợi lên trong lòng mỗi người con sự trân trọng, biết ơn đối với đấng sinh thành. Đồng thời, bài thơ cũng khơi dậy niềm khát khao được trở về bên mẹ, được sẻ chia những vui buồn trong cuộc sống.

câu 2: Bài thơ "Gọi cho mẹ" sử dụng cách gieo vần chân, tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các câu thơ. Cách gieo vần này giúp cho lời thơ trở nên du dương, dễ nhớ, đồng thời thể hiện rõ ràng tâm trạng của người con khi gọi điện thoại cho mẹ.

- Vần chân là loại vần được gieo ở cuối câu thơ, tạo nên sự hài hòa về âm thanh, giúp cho lời thơ thêm phần uyển chuyển, nhẹ nhàng.
- Cách gieo vần chân trong bài thơ "Gọi cho mẹ" thường là vần chân bằng, tạo cảm giác ấm áp, gần gũi, phù hợp với nội dung bài thơ.
- Ví dụ: "tuần / lạnh", "nhà / trà", "nhớ / mẹ". Những cặp vần này tạo nên sự liền mạch, khiến cho lời thơ như một dòng chảy êm ái, truyền tải trọn vẹn thông điệp của bài thơ.

Cách gieo vần chân góp phần làm tăng tính nhạc, tính biểu cảm cho bài thơ, giúp cho người đọc cảm nhận được tình cảm sâu sắc, tha thiết của người con dành cho mẹ. Đồng thời, nó cũng tạo nên một không khí ấm áp, thân thương, gợi lên hình ảnh người mẹ hiền dịu, yêu thương con vô bờ bến.

câu 3: Người mẹ trong bài thơ "Gọi cho Mẹ" thường cảm thấy tủi phận bởi sự cô đơn và nỗi lo lắng về tương lai của con cái. Dù bà có thể tự hào về thành công của con trai nhưng vẫn mang theo nỗi buồn thầm kín. Bà nhận thức rõ rằng thời gian đang dần cạn kiệt và mong mỏi được gặp gỡ con trai trước khi quá muộn. Sự xa cách giữa hai thế hệ khiến bà cảm thấy bị bỏ rơi và thiếu thốn sự quan tâm từ phía con trai. Điều này dẫn đến việc bà trở nên nhạy cảm hơn với những lời nói và hành động của con trai, dễ dàng hiểu lầm và cảm thấy tổn thương. Tuy nhiên, dù có những khó khăn đó, tình mẫu tử thiêng liêng vẫn tồn tại trong trái tim bà, là nguồn động viên và hy vọng để vượt qua những thử thách cuộc sống.

câu 4: Bài thơ "Gọi cho mẹ" sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ với hai cụm từ "gọi cho mẹ" và "về thăm nhé". Việc lặp lại các cụm từ này tạo ra hiệu quả nghệ thuật đặc biệt:

- Nhấn mạnh: Điệp ngữ nhấn mạnh lời khuyên nhủ của người viết dành cho độc giả, khuyến khích họ thường xuyên liên lạc với mẹ, dù là bằng cách gọi điện thoại hay trở về thăm nom.
- Tạo nhịp điệu: Sự lặp lại đều đặn của các cụm từ tạo nên nhịp điệu nhẹ nhàng, du dương, khiến câu thơ thêm phần dễ nghe, dễ nhớ.
- Thể hiện sự tha thiết: Lặp lại "gọi cho mẹ", "về thăm nhé" thể hiện sự tha thiết, mong mỏi của người viết đối với độc giả, đồng thời khơi gợi cảm xúc ấm áp, gần gũi, thân thương.
- Tăng sức biểu đạt: Điệp ngữ giúp tăng cường sức biểu đạt cho ý thơ, làm nổi bật thông điệp chính của bài thơ: hãy trân trọng và quan tâm đến mẹ, bởi vì cuộc sống thật ngắn ngủi và chúng ta sẽ hối tiếc nếu bỏ lỡ cơ hội để bày tỏ lòng yêu thương với đấng sinh thành.

câu 5: 1. Xác định nghĩa:
- "Đông giá buốt": Nghĩa gốc là thời tiết lạnh lẽo, khắc nghiệt. Trong ngữ cảnh này, nó được sử dụng để miêu tả sự cô đơn, trống trải của người mẹ già.
- "Nhộn nhịp": Nghĩa gốc là trạng thái sôi động, náo nhiệt. Trong ngữ cảnh này, nó được sử dụng để miêu tả cuộc sống tấp nập, vui tươi bên ngoài ngôi nhà của người mẹ.
2. Phương thức tu từ:
- Cả hai câu đều sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ.
3. Phân tích hiệu quả nghệ thuật:
- Câu thơ đầu tiên:
+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác: Tác giả sử dụng từ "đông giá buốt" vốn thuộc về thị giác và xúc giác để miêu tả tâm trạng cô đơn, trống trải của người mẹ. Điều này tạo nên một hình ảnh ẩn dụ đầy sức gợi, khiến người đọc dễ dàng đồng cảm với nỗi lòng của người mẹ.
+ Tăng cường tính biểu cảm: Hình ảnh "đông giá buốt" giúp tăng cường tính biểu cảm cho câu thơ, làm nổi bật sự cô đơn, buồn bã của người mẹ.
- Câu thơ thứ hai:
+ Ẩn dụ phẩm chất: Tác giả sử dụng từ "nhộn nhịp" vốn thuộc về thính giác để miêu tả cuộc sống bên ngoài ngôi nhà của người mẹ. Điều này thể hiện sự đối lập giữa cuộc sống bên ngoài và cuộc sống cô đơn, trống trải bên trong ngôi nhà.
+ Tạo nên sự tương phản: Sự tương phản giữa "đông giá buốt" và "nhộn nhịp" tạo nên một bức tranh đối lập, làm nổi bật sự cô đơn, trống trải của người mẹ.

Kết luận:

Việc sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ trong bài thơ "Gọi cho mẹ" đã góp phần tạo nên một tác phẩm giàu ý nghĩa, chạm đến trái tim người đọc. Nó giúp người đọc cảm nhận được nỗi lòng của người mẹ già, đồng thời khơi gợi suy ngẫm về tình mẫu tử thiêng liêng.


ii:
câu 1: Nguyễn Khoa Điềm là một trong những nhà thơ tiêu biểu của thế hệ nhà thơ trẻ trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Thơ ông hấp dẫn độc giả bởi sự kết hợp hài hòa giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước, con người Việt Nam. Bài thơ "Gặp lá cơm nếp" là một trong số rất nhiều sáng tác của ông viết về đề tài gia đình, quê hương, đất nước. Tác phẩm đã khắc họa thành công nỗi nhớ thương của người con dành cho mẹ cũng như niềm tự hào về quê hương, đất nước. Đặc biệt, tình cảm ấy được thể hiện rõ nét thông qua hai khổ thơ cuối.

Nếu như ở những khổ thơ đầu tiên, tác giả đã mở ra không gian của nỗi nhớ da diết thì đến hai khổ cuối, người đọc lại cảm nhận được dòng chảy tâm tưởng của nhân vật trữ tình. Trong giây phút đó, người con nhớ về hình ảnh người mẹ tần tảo, chịu khó:

"Lá có thơm mùi gạo quê/ Mẹ ơi mẹ vẫn giữ nghề thổi xôi?"

Hình ảnh "lá" một lần nữa xuất hiện trong khổ thơ giống như một sợi dây kết nối hai đầu của hoài niệm. Nhà thơ đã khéo léo lựa chọn hình ảnh này bởi lẽ ở mỗi miền quê khác nhau, lá cây sẽ mang những đặc điểm riêng biệt. Do đó, chỉ cần nhìn vào cách gói bánh hay mùi xôi được phục vụ, người ta hoàn toàn có thể biết được đó là vùng đất nào. Ở đây, hương vị của xôi nếp đồng quê đã khiến cho nhà thơ nhớ về hình ảnh người mẹ thân thương. Câu hỏi tu từ ở cuối khổ thơ "Mẹ ơi mẹ vẫn giữ nghề thổi xôi?" không chỉ thể hiện nỗi nhớ thương mẹ mà còn bộc lộ sự tự hào, trân trọng dành cho công việc của mẹ. Có thể thấy, trong tâm hồn của nhà thơ, mẹ luôn là người phụ nữ tần tảo, chăm chỉ với những công việc bếp núc. Suy nghĩ này vừa thể hiện tình cảm yêu thương mẹ vừa bộc lộ sự kính trọng, biết ơn của người con.

Tình cảm mẫu tử thiêng liêng ấy càng được khắc họa rõ nét hơn ở khổ thơ cuối:

"Vẫn hương nếp quà quê chẳng dễ phai
Mẹ gửi lên thành phố giùm con
Người xa quê, ai không nhớ
Cũng như con nhớ mẹ, nhớ quê nhà."

Trong suy nghĩ của người con, dù ở nơi xứ người, mẹ vẫn sẽ thưởng thức món xôi nếp - thức quà quê giản dị. Món ăn ấy không chỉ thơm ngon mà còn chứa đựng tình cảm, sự nỗ lực của mẹ. Từ đó, nhà thơ bày tỏ nỗi nhớ thương mẹ cũng như khát khao được trở về bên cạnh mẹ:

"Mai này con về ghé thăm
Bếp chưa lên khói mẹ đang làm gì?
Rưng rưng mẹ vạt cơm ôi
Thơm mùi gạo mới, ngọt mùi hương quê."

Ý định "Mai này con về ghé thăm" đã thể hiện mong ước được đoàn tụ cùng mẹ của người con nơi đất khách quê người. Đồng thời, câu thơ còn khẳng định rằng dù có ở bất cứ nơi đâu, hình bóng mẹ già vẫn luôn ở trong trái tim con. Lúc này, hình ảnh "bếp chưa lên khói", "mẹ đang làm gì?" hiện lên trong tâm trí của con đều là những thắc mắc, tò mò mà con muốn khám phá. Và rồi, con có thể tưởng tượng ra cảnh mẹ đang ngồi đợi phần xôi nếp thơm lừng từ bếp. Thế nhưng, thực tế lại chẳng như mong đợi khi: "Rưng rưng mẹ vạt cơm ôi/ Thơm mùi gạo mới, ngọt mùi hương quê." Sự thật ấy khiến cho người đọc thấm thía được nỗi xót xa, đau đớn tận sâu trong trái tim của đứa con xa quê.

Như vậy, bằng cách sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ "lá", "mùi xôi",... kết hợp với hình ảnh gần gũi, quen thuộc, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã khắc họa thành công nỗi nhớ thương của người con dành cho mẹ cũng như tình cảm yêu mến, trân trọng dành cho quê hương, đất nước. Qua bài thơ, tác giả muốn gửi gắm tới bạn đọc lời nhắn nhủ về lòng biết ơn công lao sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.