Phân tích nhân vật bác đánh giậm trong bài bà lão loà

Trong bức tranh ảm đạm của xã hội nông thôn Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám, Nam Cao đã khắc họa những số phận nghèo khổ, lay lắt, nhưng đồng thời cũng ánh lên những vẻ đẹp khuất lấp của tình người. Giữa những kiếp người tàn tạ ấy, nhân vật bác đánh dậm trong truyện ngắn "Bà lão lòa" hiện lên không hào nhoáng, không mỹ lệ, mà thô ráp, chân chất như chính cuộc đời lam lũ bác đã trải qua. Tuy nhiên, ẩn sâu trong vẻ ngoài có phần cục cằn ấy lại là một trái tim âm thầm sẻ chia, một tấm lòng nghĩa hiệp đáng trân trọng. Để khám phá những tầng sâu trong con người bác đánh dậm, một biểu tượng lặng lẽ của tình thương giữa đời thường, chúng ta hãy cùng nhau đi vào thế giới nghệ thuật của Nam Cao.

Mở đầu tác phẩm, hình ảnh bác đánh dậm hiện ra với những nét phác họa ngoại hình mạnh mẽ, rắn rỏi, đậm chất người lao động chân tay: "Một người đàn ông cao lớn, da ngăm đen, quần áo nâu sồng bạc phếch, vai vác chiếc dậm tre to tướng." Ngoại hình này không chỉ cho thấy sự khỏe mạnh, quen với công việc nặng nhọc mà còn gợi lên một cuộc sống vất vả, gắn liền với ruộng đồng và những công việc mưu sinh giản dị. Chiếc dậm tre "to tướng" không chỉ là công cụ kiếm sống mà còn là một phần không thể tách rời của hình ảnh bác, biểu tượng cho sức mạnh và sự cần cù.

Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài có phần thô kệch ấy lại là một tấm lòng nhân hậu, một sự cảm thương sâu sắc đối với những người khốn khổ. Điều này được thể hiện rõ nhất qua mối quan hệ của bác với bà lão lòa. Dù không có quan hệ ruột thịt hay ràng buộc nào, bác vẫn thường xuyên giúp đỡ bà lão một cách âm thầm và tự nguyện. Hành động "thỉnh thoảng bác lại cho bà lão vài hào" tuy nhỏ bé về vật chất nhưng lại vô cùng lớn lao về mặt tinh thần, thể hiện sự sẻ chia, đùm bọc giữa những người cùng cảnh ngộ trong xã hội nghèo khó. Sự giúp đỡ của bác không phô trương, không đòi hỏi sự đền đáp, mà xuất phát từ sự đồng cảm chân thành với nỗi bất hạnh của người khác.

Lời nói của bác đánh dậm thường cộc lốc, ít lời, mang đậm chất phác của người lao động. Khi nói chuyện với bà lão, bác thường dùng những câu ngắn gọn, trực tiếp, đôi khi có vẻ hơi khô khan. Tuy nhiên, ẩn sau những lời nói ấy lại là sự quan tâm và lo lắng chân thành. Chẳng hạn, khi thấy bà lão khó khăn, bác có thể chỉ nói một câu đơn giản như "Bà cố gắng lên nhé" nhưng lại chứa đựng một sự động viên, khích lệ lớn lao. Sự kiệm lời của bác không phải là sự vô tâm mà là cách thể hiện tình cảm mộc mạc, chân thành của những người quen với cuộc sống lam lũ, ít khi biểu lộ cảm xúc bằng lời lẽ hoa mỹ.

Diễn biến tâm lý của bác đánh dậm cũng là một điểm đáng chú ý. Ban đầu, có lẽ bác chỉ giúp đỡ bà lão vì lòng thương cảm thông thường. Nhưng qua thời gian, sự gắn bó và tình nghĩa giữa hai người dần trở nên sâu sắc hơn. Bác không chỉ giúp đỡ bà về vật chất mà còn trở thành một người bầu bạn, một điểm tựa tinh thần cho bà lão trong cuộc sống cô đơn, tăm tối. Sự kiên nhẫn của bác khi trò chuyện với bà lão, sự nhường nhịn và thấu hiểu đối với những khó khăn của bà cho thấy một trái tim ấm áp ẩn sau vẻ ngoài mạnh mẽ. Có lẽ, chính sự bất hạnh của bà lão đã khơi dậy trong bác những tình cảm tốt đẹp, những phẩm chất nhân văn tiềm ẩn.

Đặc biệt, hành động bác đánh dậm nhận đứa con hoang của người đàn bà bị bỏ rơi đã thể hiện một bước ngoặt lớn trong tính cách của bác, đồng thời làm nổi bật hơn nữa tấm lòng cao thượng và trách nhiệm của bác. Trong một xã hội còn nhiều định kiến và khắt khe, việc bác không ngần ngại cưu mang một đứa trẻ không cha, không mẹ là một hành động dũng cảm và đầy tính nhân văn. Bác đã vượt qua những lời dị nghị của người đời, chấp nhận gánh nặng nuôi dưỡng một đứa trẻ không phải con mình, chỉ vì lòng thương xót và sự đồng cảm với số phận bất hạnh. Hành động này không chỉ cho thấy sự tốt bụng mà còn thể hiện một trách nhiệm cao cả đối với con người, đặc biệt là những người yếu thế trong xã hội.

Tóm lại, nhân vật bác đánh dậm trong truyện ngắn "Bà lão lòa" là một hình tượng độc đáo và sâu sắc. Bác không chỉ là một người lao động nghèo khổ mà còn là một biểu tượng của lòng nhân ái thầm lặng, sự nghĩa hiệp chân thành và trách nhiệm cao cả. Dưới vẻ ngoài thô ráp, cục cằn là một trái tim ấm áp, luôn sẵn lòng sẻ chia và giúp đỡ những người bất hạnh. Hành động cưu mang đứa trẻ hoang đã nâng tầm nhân vật bác lên một vẻ đẹp cao thượng, khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc trong tác phẩm của Nam Cao. Hình ảnh bác đánh dậm, với chiếc dậm tre nặng trĩu trên vai và tấm lòng bao la trong tim, sẽ mãi khắc sâu trong tâm trí người đọc như một minh chứng cho vẻ đẹp tiềm ẩn của con người lao động Việt Nam.