Bệnh do virus lây lan giữa các cơ thể (trong người và động vật) chủ yếu thông qua những phương thức sau:
1. Tiếp xúc trực tiếp:
- Qua tiếp xúc da kề da, khi một người hoặc động vật mang virus chạm vào da của người khác.
- Qua trao đổi các chất dịch cơ thể (như dịch bọt, nước bọt, dịch tiết) trong các trường hợp như hôn, qua vết cắt nhỏ,...
2. Lây qua đường giọt bắn:
- Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt bắn chứa virus có thể bay vào không khí và lây lan qua đường hô hấp khi người khác hít phải.
- Đây là cơ chế lây truyền của nhiều bệnh như cúm, COVID-19,...
3. Lây truyền không qua tiếp xúc trực tiếp (qua không khí):
- Một số virus có thể tồn tại trong không khí dưới dạng hạt nhỏ (aerosol) trong một thời gian sau khi được thải ra, và người khác có thể hít phải chúng.
- Phương thức này thường xuất hiện trong các không gian kín, ít thông gió.
4. Lây qua các bề mặt nhiễm virus (fomites):
- Khi virus rơi xuống các bề mặt vật thể như bàn, tay nắm cửa, người dùng có thể tiếp xúc với virus bằng tay và sau đó đưa lên mũi, miệng hoặc mắt.
- Đây là một trong những cách virus lan truyền gián tiếp.
5. Truyền qua các chất lỏng cơ thể:
- Qua máu: Virus có thể lây lan qua việc dùng chung kim tiêm, truyền máu hoặc qua các vết thương bị nhiễm. Ví dụ: HIV, hepatitis.
- Qua dịch tiết khác: Ví dụ virus Ebola truyền qua máu, nước bọt, dịch tiết mũi,...
6. Truyền theo đường tình dục:
- Một số virus như HIV, herpes có thể lây qua các chất dịch khi quan hệ tình dục không an toàn.
7. Truyền từ mẹ sang con:
- Trong quá trình thai nhi (truyền qua nhau thai) hoặc qua quá trình sinh nở (ví dụ: virus HIV, một số virus khác).
8. Lây qua sự truyền qua vector (vật chủ trung gian):
- Nhiều virus gây bệnh ở cả người và động vật được truyền qua các vector như muỗi, ve, chấy,...
- Ví dụ: Virus dengue, virus Zika, virus West Nile.
Những phương thức truyền nhiễm này có thể khác nhau ở mức độ hiệu quả tùy thuộc vào từng loại virus, điều kiện môi trường và đặc điểm của cơ thể người hoặc động vật. Khi phòng chống dịch bệnh, việc hiểu rõ các cơ chế lây lan này rất quan trọng để áp dụng biện pháp cách ly, vệ sinh và tiêm chủng phù hợp.