Phân tích bài thơ "Quê hương" của tác giả Tế Hanh

Tế Hanh sinh năm 1921 tại Quảng Ngãi. Ông là một trong những gương mặt tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam với lối thơ giàu hình ảnh, ngôn ngữ tự nhiên, giản dị và luôn chất chứa tình yêu quê hương tha thiết. Bài thơ "Quê hương" được sáng tác năm 1939 lúc ông đang học tại Huế, trích từ tập Nghẹn ngào (1939) là một sáng tác tiêu biểu của ông. Đọc bài thơ, người đọc sẽ cảm nhận được một cách rõ nét hình ảnh quê hương hiện lên thật đẹp, thật sống động qua nỗi nhớ da diết của một người con Nam Bộ đang sống trên đất Bắc.

Hai câu thơ mở bài như một lời giới thiệu của tác giả về làng quê miền biển của mình. Nó là một làng quê nằm ăn sát ra biển, bốn bề quanh năm sóng vỗ. Qua hai câu mở bài này, tác giả còn muốn giới thiệu với mọi người về nghề nghiệp chính ở quê mình, đó là nghề ngư nghiệp.

Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.

Hai câu thơ tiếp theo như những dòng nhật kí tâm tình của Tế Hanh, nói về công việc thường nhật xảy ra ở ngôi làng ven biển này. Tiết trời ở đây thật trong lành: bầu trời trong xanh, gió biển nhẹ, bình minh rực rỡ sắc hồng. Lúc đó, những người thanh niên, trai tráng trong làng cùng nhau căng buồm, tiến ra biển cả. Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã, phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang. Dưới ngòi bút tài hoa của Tế Hanh, cả đoàn thuyền lướt sóng ra khơi, mang theo cả tiếng hát ngân vang và khát vọng bình yên của những người dân làng chài.

Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang.
Rước cái đuôi đỏ thắm quẫy trăng vàng chóe.

Sự say mê của người dân làng chài khi nhìn thấy những cánh buồm giương to như mảnh hồn làng, rướn thân trắng bao la thâu góp gió. Gióng thuyền chạy đua cùng tốc độ phi thường. Những động từ "rướn", "thâu góp" tạo nên hình ảnh khỏe khoắn, đầy sinh lực của làng chài.

Bên cạnh những người ngư dân khỏe khoắn, tràn đầy sức sống là khung cảnh đầy thơ mộng, trù phú, giàu có của biển cả ban tặng:

Cá tươi ngon thân bạc trắng đầy khoang thuyền.

Đoạn thơ tiếp theo là cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong niềm náo nức, phấn khởi, vui tưng bừng:

Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ
Khắp dân làng tấp nập đón ghe về.
Nhờ ơn trời! Biển lặng cá đầy ghe
Những con cá tươi ngon thân trắng bạc.

Từ không gian rộng lớn của biển trời, dòng cảm xúc của tác giả trở về với không gian nhỏ hẹp của quán cơm bình dân nơi quê nhà. Ở đây có những con người lao động lấm lem, vất vả như: những trai tràm, bà lão già, đứa trẻ con, người xem chèo,... Họ là những người đã góp phần tạo dựng và gìn giữ những truyền thống tốt đẹp của quê hương. Bằng ngòi bút tài hoa và đậm chất hội họa, nhà thơ đã vẽ lên những hình ảnh đầy sinh động, gợi lên cuộc sống lao động miệt mài, vui tươi của những người dân làng chài.

Nổi bật trong bức tranh ấy là hình ảnh những chàng trai khỏe mạnh, rắn rỏi, hằng ngày phải đương đầu với những sóng gió của biển khơi:

Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm.

Họ là những người can trường, quả cảm, dám đương đầu với sóng gió đại dương để đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người dân.

Trong bài thơ, Tế Hanh không chỉ thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu con người lao động mà còn thể hiện tấm lòng trân trọng, nâng niu và biết ơn quê hương. Đó là tiếng lòng chân thành của một người con xa quê:

Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi,
Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi,
Tôi thấy nhớ cái mùi nồng mặn quá!

Điệp khúc "luôn tưởng nhớ" và "tôi thấy nhớ" đã diễn tả tấm lòng tha thiết, thành thực về làng quê với cả hình ảnh, màu sắc và hương vị của chốn quê hương. Tất cả đều khắc sâu, in đậm mà không bao giờ có thể quên đi được đối với người con này.

Bài thơ Quê hương mộc mạc, tự nhiên nhưng rất sâu sắc và thấm thía bởi nó được viết lên từ cảm xúc chân thành. Sức hấp dẫn của nó trước hết là ở những hình ảnh tiêu biểu, chọn lọc và ngôn ngữ tự nhiên, trong sáng, hồn nhiên.

Qua bài thơ, tác giả không chỉ miêu tả hình ảnh làng chài ven biển mà còn thể hiện tình yêu vô bờ đối với thiên nhiên, con người lao động nơi đây. Chính vì vậy, nó luôn để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng nhiều thế hệ độc giả.