Viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học "Thiên trường vãn vọng"

Trần Nhân Tông nổi tiếng là anh hùng cứu nước, là vị vua tài trí lỗi lạc, có công lớn trong công cuộc đánh đuổi quân Mông - Nguyên làm nên bóng dáng đất nước Việt Nam trên bản đồ thế giới. Không chỉ vậy, ông còn là một vị hoàng đế từ bỏ vương quyền, nhường ngôi cho con để lên núi Yên Tử tu hành. Ông là người sáng lập dòng thiền Trúc Lâm yên tử. Với những công lao to lớn đó, ông đã được nhân dân tôn thờ là Đức thánh thần của Việt Nam. Trần Nhân Tông không chỉ là một vị vua yêu nước thương dân mà còn là một nhà hiền triết, để lại cho đời sau những áng văn chương tuyệt diệu. Tiêu biểu là bài thơ "Thiên Trường vãn vọng" (Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường trông ra).

Bài thơ được sáng tác trong một dịp về thăm quê ở phủ Thiên Trường (nay thuộc tỉnh Nam Định). Lúc này, tác giả đưa mắt nhìn ra cánh đồng lúa bát ngát trước phủ đệ, thấy mịt mù màu khói lam chiều thì chợt nảy sinh cảm hứng dâng lên ngọn bút. Thi sĩ đã đón nhận cảnh vật bằng cái nhìn xa rồi thu tầm mắt về gần với con người, đưa ra những suy ngẫm của riêng mình. Hai câu thơ đầu mở ra một khung cảnh làng quê êm đềm, tĩnh lặng:

Trước xóm sau thôn tựa khói lồng
Bóng chiều man mác có dường không

Màn sương khói dày đặc bao trùm lên tất cả khiến cho tầm nhìn bị thu hẹp, mọi thứ nhòa dần, nhòa dần rồi hòa vào nhau, tạo nên một không gian huyền ảo, mơ hồ. Từ "lồng" gợi cảm giác ấm áp, bao bọc, bảo vệ. Khung cảnh làng quê lúc này trở nên ấm cúng lạ thường. Đứng trước cảnh tượng ấy, tác giả chợt trào dâng niềm xúc động, xốn xang. Điều đó được thể hiện qua cụm từ "mãn viên" (đầy vườn), "hoàng hôn" (ánh nắng hơi tối, ánh nắng nhạt dần) và "ý" (cảm xúc). Ánh nắng le lói cuối ngày phản chiếu vào làn khói lam chiều, lan tỏa khắp khuôn viên, ôm ấp từng góc nhỏ khu vườn. Trong lòng vị hoàng đế, khoảnh khắc ấy mang nặng nỗi niềm bâng khuâng, xao xuyến.

Tiếp nối mạch cảm xúc, hai câu thơ cuối miêu tả rõ nét hơn về cuộc sống nơi thôn quê:

Mục đồng địch lí ngưu quy tận
Bạch lộ song song phi hạ điền
(Mục đồng sáo vẳng trâu về hết
Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng.)

Âm thanh tiếng sáo văng vẳng trên cánh đồng khi đàn trâu no cỏ trở về chuồng. Đó là âm thanh quen thuộc, gắn liền với cuộc sống của người nông dân, gợi cảm giác bình yên, chân thành. Tiếng sáo giúp ta lắng nghe được tiếng lòng của thi sĩ. Trong không gian cao rộng, thoáng đãng, từng đôi cò trắng chao liệng, đáp xuống đồng. Hình ảnh con cò trong ca dao xưa gợi liên tưởng đến người nông dân hoặc những người phụ nữ tần tảo, vất vả, lam lũ, là biểu tượng của quê hương, xứ sở. Ở đây, hình ảnh con cò trong thơ Trần Nhân Tông bay lượn trên nền xanh của đồng nội, dưới ánh nắng dịu nhẹ của buổi chiều tà gợi nên một cuộc sống yên ả, thanh bình.

Như vậy, bài thơ được viết theo thể Đường luật thất ngôn tứ tuyệt nhưng không tuân theo bố cục "khởi - thừa - chuyển - hợp" thường thấy mà kết hợp độc đáo hai phương thức tự sự và trữ tình. Ngôn ngữ thơ giản dị, hình ảnh quen thuộc, gần gũi, giàu sức gợi. Âm điệu nhẹ nhàng, tha thiết. Qua bài thơ, ta thấy được tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước sâu sắc của tác giả.

"Thiên Trường vãn vọng" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Trần Nhân Tông khi viết về đề tài thiên nhiên. Bài thơ đã góp phần làm phong phú thêm cho kho tàng thơ ca Việt Nam. Đọc bài thơ, em hiểu thêm về vẻ đẹp của vùng đất Thiên Trường nói riêng và về quê hương, đất nước nói chung. Điều đó càng khiến em thêm yêu, thêm trân trọng và tự hào về non sông, xứ sở.