I. Mở bài
• Giới thiệu khái quát hai tác phẩm:
• “Muối của rừng” (Nguyễn Huy Thiệp) là truyện ngắn hiện đại tiêu biểu, thể hiện triết lý nhân sinh sâu sắc qua hình tượng thiên nhiên và con người.
• “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” (Nguyễn Dữ) thuộc tập Truyền kỳ mạn lục, phản ánh cuộc đấu tranh giữa chính – tà, thiện – ác bằng yếu tố kỳ ảo đặc sắc.
• Dẫn dắt vấn đề: Cả hai tác phẩm đều giàu giá trị nghệ thuật, thể hiện tài năng sáng tạo và tư tưởng nhân văn của hai nhà văn ở hai thời kỳ khác nhau.
• Nêu luận điểm: So sánh và đánh giá nghệ thuật trong hai tác phẩm để thấy nét độc đáo và giá trị chung.
II. Thân bài
1. Điểm giống nhau về nghệ thuật
• Đều kết hợp giữa yếu tố hiện thực và biểu tượng:
• Nguyễn Dữ dùng yếu tố kỳ ảo (ma quỷ, thần thánh) để phản ánh hiện thực xã hội phong kiến và đề cao công lý.
• Nguyễn Huy Thiệp dùng hình ảnh rừng, muối, hươu… như biểu tượng cho cái đẹp, sự thuần khiết và bản chất thiện lương trong con người.
• Giọng điệu nghệ thuật mang chiều sâu triết lý:
• Nguyễn Dữ gợi suy nghĩ về lẽ công bằng và đạo lý sống: “Ở hiền gặp lành, ác giả ác báo”.
• Nguyễn Huy Thiệp gợi suy tưởng về bản chất thiện – ác trong con người, về sự hòa hợp giữa con người và tự nhiên.
• Nghệ thuật xây dựng hình tượng sinh động, giàu sức gợi:
• Nhân vật Ngô Tử Văn trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên hiện lên chính trực, mạnh mẽ, mang dáng dấp người anh hùng dân gian.
• Nhân vật người kiểm lâm trong Muối của rừng mang vẻ trầm tĩnh, sâu sắc, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn con người giữa thiên nhiên hoang dã.
• Ngôn ngữ nghệ thuật tinh luyện, giàu sức biểu cảm:
• Nguyễn Dữ sử dụng ngôn ngữ trang trọng, cổ kính, phù hợp với văn học trung đại.
• Nguyễn Huy Thiệp dùng ngôn ngữ hiện đại, giản dị nhưng hàm chứa tầng nghĩa sâu xa.
2. Điểm khác nhau về nghệ thuật
• Thể loại và bút pháp:
• Nguyễn Dữ sử dụng bút pháp kỳ ảo – hiện thực, đặc trưng của văn học trung đại, tạo nên thế giới hư ảo nhưng phản ánh rõ hiện thực.
• Nguyễn Huy Thiệp sử dụng bút pháp hiện thực – tượng trưng, gần gũi với văn xuôi hiện đại, đề cao chiêm nghiệm và cảm xúc cá nhân.
• Cách khắc họa nhân vật:
• Trong Chuyện chức phán sự đền Tản Viên, nhân vật được thể hiện theo kiểu mẫu mực, tính cách rõ ràng (chính – tà phân minh).
• Trong Muối của rừng, nhân vật có tính nội tâm, suy tư và biểu hiện chiều sâu tâm hồn, phản ánh sự phức tạp của con người.
• Không gian nghệ thuật:
• Nguyễn Dữ: không gian linh thiêng, mang tính huyền thoại (đền Tản Viên, âm phủ).
• Nguyễn Huy Thiệp: không gian thiên nhiên hoang sơ, đầy chất thơ và triết lý (rừng, suối, hươu).
• Ngôn ngữ và giọng điệu:
• Nguyễn Dữ: lời kể trang trọng, ngắn gọn, thiên về giáo huấn.
• Nguyễn Huy Thiệp: ngôn ngữ giản dị, đôi khi lạnh lùng mà giàu sức gợi cảm, thiên về gợi mở và suy tưởng.
3. Đánh giá, bình luận
• Cả hai đều thể hiện tài năng nghệ thuật bậc thầy:
• Nguyễn Dữ khéo dùng yếu tố kỳ ảo để làm sáng tỏ đạo lý làm người, tạo sức hấp dẫn bền vững cho văn học trung đại.
• Nguyễn Huy Thiệp thể hiện tư duy nghệ thuật hiện đại, tìm thấy chất triết lý và nhân văn trong đời sống giản dị.
• Mỗi tác phẩm mang giá trị nghệ thuật riêng, góp phần làm phong phú diện mạo văn xuôi Việt Nam qua các thời kỳ.
III. Kết bài
• Khẳng định lại: Cả “Muối của rừng” và “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên” đều là những tác phẩm tiêu biểu, thể hiện chiều sâu tư tưởng và phong cách nghệ thuật độc đáo.
• Mở rộng: Qua sự so sánh, ta càng trân trọng hơn sự kế thừa và đổi mới trong văn học Việt Nam – từ truyền thống nhân nghĩa của Nguyễn Dữ đến cái nhìn nhân bản, triết lý và hiện đại của Nguyễn Huy Thiệp.