Thủy triều đỏ là tên gọi chung cho hiện tượng bùng nổ tạm thời của vi tảo và vi khuẩn lam, có thể quan sát thấy ở cả biển và nước ngọt. Hiện tượng này có thể kéo dài từ vài tuần đến một năm và thường xuất hiện khoảng 7-10 ngày. Hàm lượng tế bào tảo có thể đạt tới 2 triệu tế bào/lít, bao gồm nhiều độc tố khác nhau.
Hiện tượng thủy triều đỏ đã được ghi nhận ở nhiều nơi trên thế giới, không chỉ ở biển mà còn ở cả nước ngọt. Thuật ngữ "thủy triều đỏ" ban đầu được đặt bởi nhà sinh vật biển John W. Webber, dựa trên màu sắc của hiện tượng này. Tuy nhiên, không phải lúc nào nước cũng có màu đỏ, mà còn có thể có màu xanh lá cây, xám hoặc nâu. Màu sắc của thủy triều đỏ phụ thuộc vào mật độ tập trung của tảo và loại tảo có mặt.
Khi nồng độ tảo cao, nước sẽ chuyển sang màu đỏ, hồng, tím hoặc xanh lá cây. Ngược lại, nếu mật độ thấp, nước sẽ có màu hơi xanh hoặc nâu đỏ. Một số trường hợp hiếm gặp, thủy triều đỏ có thể khiến nước trở nên trong suốt ngay sau khi bùng phát.
Sự nở hoa của tảo có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm sự giàu dinh dưỡng, nhiệt độ tăng, thay đổi chế độ gió, và sự thay đổi độ mặn. Tảo nở hoa có thể là độc hay không độc, ngắn hạn hay kéo dài.
Một số loài tảo có khả năng sản sinh ra các độc tố, gây hại cho các sinh vật sống trong nước và cả con người. Độc tố của tảo có thể gây ngộ độc, dị ứng, tổn thương da và mắt. Ngoài ra, chúng còn có thể gây ra các bệnh về đường hô hấp, tim mạch, thậm chí ung thư.
Tuy nhiên, không phải tất cả các đợt nở hoa của tảo đều gây hại. Một số loài tảo có vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn, cung cấp thức ăn cho các loài chim, động vật biển. Vì vậy, việc đánh giá mức độ độc hại của tảo nở hoa là rất quan trọng để đưa ra các biện pháp phòng ngừa và xử lý hiệu quả.
Tại Việt Nam, thủy triều đỏ đã được ghi nhận ở nhiều vùng biển như Bình Thuận, Huế, Quảng Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Hải Phòng, Quảng Ninh,... Theo thống kê, có ít nhất 16 tỉnh thành ven biển đã bị ảnh hưởng bởi hiện tượng này.
Để hiểu rõ hơn về thủy triều đỏ, cần có cái nhìn tổng quát và dài hạn về mối liên hệ giữa các yếu tố môi trường, bao gồm cả biến đổi khí hậu và các hoạt động kinh tế xã hội. Việc xây dựng mô hình dự báo chính xác sẽ giúp cảnh báo và ứng phó kịp thời với hiện tượng này, góp phần bảo vệ môi trường và đảm bảo an toàn cho con người.